شرح حال فردوسی

شهرام فرهنگی/ دبیر گروه شهر:

خیابان فردوسی با موزه علی‌اکبر صنعتی آغاز می‌شود. این بنای قدیمی درست نبش میدان توپخانه، ورودی خیابان فردوسی قرار گرفته و زمان زیادی از بازگشتش به زندگی نمی‌گذرد. از عمر این بنا حدود 110سال (اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی) می‌گذرد. بعد از انقلاب این بنا به جمعیت هلال احمر واگذار شد ولی کاربری آن تغییری نکرد؛ با این تفاوت که آثاری از دیگر هنرمندان ایران هم به آثار استاد صنعتی افزوده شد. داستان نزدیکی این بنای یک قرن و اندی ساله به مرگ اما از سال 1376آغاز شد. پروژه متروی تهران باعث تعطیلی موقت موزه شد و بدتر اینکه در مراحل ساخت ایستگاه مترو آسیب‌هایی هم به بنا وارد شد. بدتر از آن اینکه 10سال بعد از این وقایع نگران‌کننده، شهرداری تصمیم گرفت پروژه افزایش ورودی‌های متروی توپخانه را شروع کند و در نقشه یکی از ورودی‌ها درست از زیر بنای موزه می‌گذشت. در نهایت حال بد موزه استاد صنعتی ادامه داشت تا اینکه در سال 1393قراردادی میان جمعیت هلال‌احمر، شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی برای بازسازی موزه امضا شد. هم‌اکنون کمی بیشتر از یک‌ماه از افتتاح مجدد موزه علی‌اکبر صنعتی می‌گذرد.

اندک پوست باقیمانده از ظاهر تهران قدیم همچنان در حال فروریختن است. خیابان فردوسی تنها یکی از مکان‌های قدیمی تهران است که هویت به جا مانده از معماری حداقل 2 دوره تاریخی ایران در آن تخریب می‌شود. خیابان فردوسی مکان خوبی برای تحقیق است؛ مثلاً تحقیق درباره طراحی درها و پنجره‌ها در خانه‌های قدیمی تهران. از ظاهر پنجره‌ها و درهای چوبی اینطور برمی‌آید که زمانی هیچ‌کس نگران باز شدن در خانه‌اش تنها با یک لگد نبوده است! از دیگر سو (سمت شمال) خیابان فردوسی با مجسمه فردوسی آغاز می‌شود. این اثر یکی از شاهکارهای ابوالحسن صدیقی (پدر مجسمه‌سازی ایران، معروف به میکل‌آنژ شرق) است که از خرداد سال 1338در محل فعلی نصب شد. در این نیم قرن و اندی، البته بلایای طبیعی و غیرطبیعی بر مجسمه فردوسی نازل شده است؛ از ترک‌خوردگی تا قطع یک انگشت، تا بازسازی بدسلیقه و رنگ کردن اثر اصلی! با این حال همچنان مجسمه فردوسی یکی از نمادهای شهر تهران محسوب می‌شود؛ از آنها که وقتی از کنارشان می‌گذری، لنز دوربین را به‌سوی خود می‌کشانند.

یکی از جذاب‌ترین بناهای موجود در خیابان فردوسی برای گردشگران خارجی تهران، موزه بانک ملی است. نزدیک به 100سال از عمر این بنا می‌گذرد. در معرفی بنا نوشته شده: در سال 1291خورشیدی به هزینه جعفر قلی خان بختیاری (سردار اسعد سوم)، در ضلع شمال غربی میدان توپخانه در کوچه باغ ایلخانی که بعد‌ها خیابان علاء الدوله نام گرفت یکی از زیباترین خانه‌های مسکونی ساخته شد. کوچه باغ ایلخانی با کف سنگفرش و کناره‌های درختکاری شده محل سکونت بسیاری از درباریان قاجار و سفرای خارجی بود و... .