راز ناخوشی اقتصاد ایران

اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی تهران در تازه‌ترین گزارش تحلیلی خود از کارنامه اقتصادی ایران از حیث شاخص‌های کلان در مقایسه با کشورهای منتخبی نظیر کره‌جنوبی، ترکیه، اندونزی و مالزی تصویری جالب توجه و در عین حال تکان‌دهنده را ارائه داده و تأکید کرده، برای پرکردن فاصله بین اقتصاد ایران با کشورهای یادشده، باید نحوه گزینش، اولویت‌گذاری و اجرای سیاست‌های اقتصادی و اصلاحات ساختاری تغییر کند.
این گزارش با استناد به آمارهای صندوق توسعه ملی نشان می‌دهد نرخ تورم در جهان از 17.4درصد در سال 1980به 3.78درصد در سال 2018رسیده درحالی‌که نرخ تورم ایران از 20.63درصد در سال 1980به 29.5درصد درسال2018 رسیده است. رصد وضعیت نرخ تورم در کشورهای جهان نشان از تلاش سیاستگذاران این کشورها برای کاهش محسوس نرخ تورم دارد؛ به‌نحوی که ایران در مقاطع بسیار کوتاهی نرخ تورم تک رقمی را تجربه کرده اما همچنان در فهرست معدود کشورهای با نرخ تورم بالا و دورقمی قرار دارد. در فاصله سال 1980تا 2018میلادی، نرخ تورم در کشورهای نوظهور و در حال توسعه از 26.7درصد به 5درصد، در کره‌جنوبی از 28.7درصد به 1.9درصد، در مالزی از 18درصد به 3.8درصد و سرانجام در کشور ترکیه از 110.6درصد به 11.14درصد کاهش یافته و تنها ایران است که در یک بازه زمانی 40ساله نرخ تورم افزایشی را تجربه کرده است. اتاق تهران در گزارش خود به این نتیجه رسیده که در سال 1980میلادی، تولید ناخالص داخلی ایران تقریبا مشابه کشورهای ترکیه و اندونزی بوده؛ به‌نحوی که در آن سال تولید ناخالص داخلی مالزی 26، ترکیه 97، ایران 94و اندونزی 99میلیارد دلار برآورد شده اما پس از 40سال تولید ناخالص داخلی ایران با فاصله معناداری از ترکیه و اندونزی پایین‌تر است. ارزش تولید ناخالص داخلی مالزی در سال 2018میلادی 347میلیارد دلار، ترکیه 714میلیارد دلار، ایران 430میلیارد دلار و اندونزی 1005میلیارد دلار برآورد شده است. به این ترتیب در 40سال گذشته تولید ناخالص داخلی مالزی 13برابر رشد کرده اما این شاخص در ایران رشدی حدود 5درصد داشته است. همچنین در این مدت تولید ناخالص داخلی حقیقی ایران دوبرابر شده؛ درحالی‌که ترکیه 5.6برابر، اندونزی 7.2برابر، مالزی 8.3برابر، کره‌جنوبی 9.8برابر و چین 32برابر شده است.

چرخ صنعتی که نمی‌چرخد

برآوردهای بانک جهانی هم نشان می‌دهد ارزش افزوده بخش صنعت در سال 1977حدود 4.8میلیارد دلار بوده که در سال 2017با رشد 17.5برابری به 84میلیارد دلار رسیده درحالی‌که ارزش افزوده صنعت ایران از 9.7میلیارد دلار در سال 1977(حدود 3میلیارد دلار بیشتر از مالزی) به 69.3میلیارد دلار در سال 2017رسیده که 13میلیارد دلار کمتر از مالزی است. 
به بیان روشن‌تر ارزش افزوده بخش صنعت ایران در فاصله سال‌های 1977تا 2017میلادی 7.2برابر شده درحالی‌که کره‌جنوبی 24.3برابر، مالزی 17.5برابر و اندونزی 16.8برابر رشد کرده است. اتاق تهران با استناد به آمارهای سازمان تجارت جهانی روایت می‌کند که ارزش صادرات صنعتی کشور ترکیه از 782میلیون دلار در سال 1980به 120میلیارد و 340میلیون دلار در سال 2017رسیده که رشدی 154برابری را نشان می‌دهد. در فاصله زمانی 40ساله ارزش صادرات صنعتی اندونزی از 499میلیون دلار با رشدی 141برابری به 71میلیارد رسیده درحالی‌که ارزش صادرات صنعتی ایران از 400میلیون دلار با 48برابر افزایش از 20میلیارد دلار فراتر نرفته است.

   شتاب صادراتی ما و دیگران

مقایسه ارزش صادرات کالاها و خدمات ایران با کشورهایی چون کره‌جنوبی، مالزی، ترکیه، اندونزی و مکزیک در فاصله سال‌های 1977تا 2017براساس برآورد بانک جهانی حکایت از آن دارد که در سال 1977صادرات کالاها و خدمات با ارزش نزدیک به 25میلیارد دلار به‌مراتب بیشتر از کل صادرات کالاها و خدمات کشورهای یادشده بوده اما در سال 2017صادرات ما از همه این کشورها کمتر شده است. به این آمارها نگاه کنید: صادرات کالاها و خدمات ایران از 24.8میلیارد دلار سال 1977به رقم 113میلیارد دلار در سال 2017رسیده یعنی 4.6برابر؛ حال آنکه صادرات کالا و خدمات ترکیه از 9.96میلیارد دلار در سال 1977با جهشی 66برابری به 659.6میلیارد دلار در 2017، مالزی از 6.6میلیارد دلار با 34برابر افزایش به 224.7میلیارد دلار، ترکیه از 2.24میلیارد دلار با رشدی 94برابری به 211میلیارد دلار، اندونزی از 1076میلیارد دلار با رشدی 19برابری و مکزیک از 1076میلیارد دلاری با رشدی 40برابری به 4358میلیارد دلار رسیده است.