کاهش2آلاینده مهم‌هوای تهران در پاییز97

سیدمحمد فخار/ خبرنگار
نتایج نخستین ارزیابی کارشناسی از طرح کاهش آلودگی هوا که طی سال‌های اخیر در تهران اجرایی شده نشان از کارا بودن این طرح دارد. از آذر 95 تاکنون این طرح در پایتخت عملیاتی شده و در پاییز سال‌جاری طرح کاهش وارد فاز دوم شد. نتایج کارشناسی نشان می‌دهد اجرای مرحله دوم طرح کاهش باعث کاهش ۴۴درصدی غلظت آلاینده کربن سیاه (BC) در هوای تهران شده و مجموعه ذرات معلق را نیز ۲۱درصد کاهش داده است.

این دو ازجمله مهم‌ترین آلاینده‌های تهران هستند که مشکلات حادی برای سلامت پایتخت‌نشینان ایجاد کرده‌اند. گزارش‌های رسیده از شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد در سال‌جاری تا روز 15بهمن‌ماه تعداد روزهای آلوده به ۵۶روز رسیده است، درحالی‌که این تعداد در دوره مشابه سال گذشته ۹۳ روز بود. همچنین امسال در هیچ روزی کیفیت هوا به شرایط ناسالم نرسید، درحالی‌که سال گذشته ۵ روز هوا ناسالم برای همه افراد جامعه تشخیص داده شد.

این تغییرات قابل‌توجه در کیفیت هوای شهر، متأثر از عواملی فراتر از تغییرات جوی است و گزارش علمی و مستندی که از سوی کارشناسان هوای تهران تهیه شده نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهد. با اجرای مرحله دوم طرح کاهش در فصل پاییز سال‌جاری نسبت به پاییز سال گذشته، غلظت آلاینده کربن سیاه که توسط وسایل نقلیه تولید می‌شود، با کاهش ۴۴درصدی همراه بوده است. این گزارش همچنین نشان می‌دهد که میزان افزایش غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از۲.۵میکرون در پاییز سال‌جاری نسبت به سال گذشته ۲۱درصد کاهش یافته است.

مرحله دوم طرح کاهش از ابتدای پاییز امسال آغاز شده و مهم‌ترین محور آن، کنترل فراگیر و شبانه‌روزی معاینه فنی خودروها بوده است. اجرای این طرح باعث شد که میزان مراجعات به مراکز معاینه فنی نسبت به سال۹۶ بالغ‌ بر ۲۰ درصد و نسبت به سال ۹۵ بالغ ‌بر ۵۰ درصد افزایش یابد. همچنین طبق آمار ستاد معاینه فنی، پس از آغاز مرحله دوم طرح کاهش، تعداد مواردی که خودروها در آزمون رد و نیازمند مراجعه مجدد می‌شوند، از ۷درصد به ۳۰درصد رسیده که مشخص می‌کند طرح کاهش توانسته خودروهای آلاینده‌ای را که تا پیش‌ از این برای دریافت معاینه‌فنی مراجعه نمی‌کردند، نیز به مراجعه و تعمیر و کاهش آلایندگی خودرو ترغیب کند.

البته در هوای امسال بی‌تردید بروز شرایط جوی مناسب برای تهویه هوا در شهر تهران امری بدیهی است. با ‌وجود این، کنترل آلودگی از منبع انتشار آن نقشی بسیار مهم در این زمینه داراست، چنانچه در شهرهای بزرگ و موفق دنیا در زمینه کاهش آلودگی هوا نیز این امر ثابت شده است. روش‌هایی مانند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، حذف موتورهای کاربراتوری، نصب کاتالیست و فیلترهای ذرات و دوده در خروجی وسایل نقلیه و صنایع، ایجاد مناطق کم‌انتشار و اهمیت دادن به معاینه فنی انواع وسایل نقلیه به همراه ترویج استفاده از حمل‌ونقل عمومی و در سال‌های اخیر گرایش به حمل‌ونقل پاک، ازجمله راهکارهای کاهش آلودگی هواست.

نقش کاربراتوری‌ها
یکی از نکات کلیدی در مورد خودروهای سواری شهر تهران این است که کمتر از 10درصد خودروهای سواری، دارای استانداردهای قدیمی و به‌عبارت‌ دیگر کاربراتوری و یا فرسوده هستند ولی با توجه به اندازه‌گیری‌های صورت‌گرفته، هر خودروی سواری با استاندارد قبل از استاندارد یورو، بیش از 20برابر یک خودرو با استاندارد یورو 2تولید آلودگی می‌کند.

به تعبیری دیگر خودروهای کاربراتوری موجود که کمتر از10درصد خودروهای سواری هستند، معادل 90درصد کل سواری‌های موجود در شهر موجب انتشار آلودگی می‌شوند. همچنین باید توجه داشت که برخی از آلاینده‌های هوا، آلاینده ثانویه بوده که بر اثر واکنش آلاینده‌های موجود در هوا شکل می‌گیرند که بی‌توجهی به معاینه فنی و ایجاد تغییرات لازم روی این قبیل خودروها، می‌تواند موجب بروز هزینه بالای سلامت و اقتصادی شود.طبق آمار ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران، از شروع مرحله اول طرح کاهش تاکنون حدود 5/3 میلیون مراجعه خودروی سبک به مراکز معاینه فنی ثبت‌شده که در این ‌بین70درصد مراجعات اول و 30درصد مراجعات مجدد بوده.

همچنین میزان مراجعات کل خودروها در سال1397در مقایسه با سال96، 20درصد افزایش داشته است. براساس آمار مراکز، قبل از شروع طرح کاهش به‌صورت میانگین 7درصد از خودروها در آزمون سطح انتشار آلایندگی مردود می‌شدند که با شروع طرح این شاخص به 30درصد افزایش یافت. این تغییر نشانگر این مسئله است که خودروهای فرسوده و معیوب به‌علت تشدید برخورد، به مراکز مراجعه کرده‌اند و این امر موجب کاهش میزان آلایندگی در میان تعداد زیادی از خودروهای آلاینده موجود در شهر شده است.

همچنین براساس داده‌های اندازه‌گیری آلاینده کربن سیاه در ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا که توسط وسایل نقلیه تولید می‌شوند، می‌توان مشاهده کرد در بازه زمانی پاییز97نسبت به بازه زمانی مشابه در سال96غلظت این آلاینده 44درصد کاهش یافته است. نتایج نشان می‌دهد که به‌طور میانگین در پاییز سال1396از ساعت6تا 7مقدار غلظت PM2.5به مقدار بیش از 8میکروگرم بر مترمکعب افزایش پیدا کرده است و این مقدار برای سال 1397کاهش 21درصدی داشته و به حدود 6.5میکروگرم بر مترمکعب رسیده است.