بعد از کودتا چه گذشت؟

میلاد حسینی



رمان «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» از رمان‌های خوش‌اقبال اوایل دهه80 بود که نامش گل کرد و درباره‌اش حرف بسیار زده شد و باز هم در فضای ادبی ایران یک رمان کوتاه یا نوولت رو آمده بود. رمان شهرام رحیمیان محصول زمانه‌ای‌است که هر رمان خوبی می‌توانست دیده شود و شانس باقی ماندن در صحنه ادبیات داستانی را داشت و جامعه منتظر چنین روایت‌هایی بود. شهرام رحیمیان هرچند از چنین فضایی دور بود و پیش‌از انقلاب در 18سالگی به آلمان مهاجرت کرده بود، اما توانست رمانی بنویسد که فضای‌ آن مورد پسند مخاطبان داستان فارسی قرار گیرد. بخشی از این شاید، به نو بودن فرم و روایتی‌است که نویسنده در این رمان تجربه‌اش کرده. رحیمیان نویسنده و مهندسی‌ا‌ست که از تهران به هامبورگ رفت و پس از دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد، کار داستانی جدی‌ای منتشر نکرد و با همان تک‌کار ماند در کارنامه ادبی دهه80 شمسی.

اما اصلا دکتر نون کیست؟ دکتر نون مشاور دکتر محمد مصدق است که در سوربن فرانسه درس خوانده و پس از کودتا درگیر و 3‌ماه شکنجه و سلول انفرادی را متحمل می‌شود. اما چیزی در زندگی او هست که از دکتر مصدق مهم‌تر است؛ او ملک‌تاج است که تا صدایش زیر شکنجه و کتک خوردن به گوش دکتر نون می‌رسد، مرد کوتاه می‌آید و تن به همکاری می‌دهد و علیه دکتر مصدق مصاحبه می‌کند. دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد به نوعی یک رمان با تمی عاشقانه است که سیاست و تاریخ، کشمکش روایی آن هستند و داستان را جلو می‌کشند.

دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد رمانی تکنیکی‌ا‌ست که سعی می‌کند روایتی سیال و تودرتو بسازد و با تغییر راوی‌های رمان ابعاد بیشتری را وارد ماجرای محوری رمان کند؛هرچند گاه این تغییرات بسیار زیاد است و تغییرنکردنش تغییری در روند داستانی ایجاد نمی‌کند. کار دیگری که نویسنده انجام داده شخصیت‌پردازی پررنگ و دقیق دکتر نون است که می‌تواند شک ایجاد کند که او آیا واقعا زنش را بیشتر دوست دارد یا یک‌سال همکاری با دکتر مصدق برایش مهم‌تر است؟ در طرف دیگر ملک‌تاج ( زن دکتر نون) حضور دارد که عملا کلید روایت است؛ هرچند حضور مستقیمش کمرنگ باشد. بخشی از تغییرِ راوی در دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد، برمی‌گردد به خواست نویسنده برای ایجاد تمرکز روی بخش‌های دیگری از رمان که باز هم دکتر نون می‌درخشد. در همه لحظه‌ها و در لایه‌ای دیگر دکتر مصدق حضور دارد که در همه لحظه‌ها و خاطره‌ها حاضر است و هرچیزی او را به یاد دکتر نون می‌آورد که گره می‌خورد با جنسی از عذاب وجدان و پرسش‌هایی دیگر.

با همه اینها دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد، در زمانه خودش رمانی مهم شد و هنوز هم گاهی خوانده می‌شود و همین هفته‌های گذشته خبر‌ اقتباس برای اجرای تئاتر براساس متن رمان به گوش رسیده.