برخورد با مسببان تخریب بافت تاریخی نقش جهان در دستور کار

محمد باریکانی/خبر‌نگار

احداث گذر آقانورالله نجفی در اصفهان همچنان خبرساز است. روزنامه همشهری هفته گذشته گزارشی باعنوان «وصله ناجور در 50متری نقش جهان» منتشر کرد که در آن وضعیت بافت تاریخی واقع در حریم درجه یک میدان نقش جهان بررسی و تبیین شده بود.
فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان اصفهان در آن گزارش اعلام کرده بود که تخریب‌های مربوط به احداث گذر آقانجفی در اصفهان مربوط به سال‌های 91 و 92 است و بافت تاریخی و حریم نقش جهان در پایش مداوم است. او گفته بود از سال93 که تخریب خانه‌های واقع در حریم درجه یک نقش جهان متوقف شد تاکنون هیچ گزارشی از سوی یگان حفاظت میراث فرهنگی استان اصفهان به این پایگاه ارائه نشده است. 
در فاصله سال‌های 91 و 92 با هدف کاستن از بار ترافیکی شهر اصفهان، شهرداری منطقه 3 آن شهر اقدام به تخریب خانه‌های واقع در بافت تاریخی نقش جهان کرد و بخشی از خانه‌های واقع در شمال شرقی و جنوب شرقی میدان نقش جهان را تخریب کرد. پس از توقف این پروژه در سال 93، بخش میانی بافت تاریخی واقع در حریم درجه یک نقش جهان باقی ماند و هم اکنون نیز تلاش برای حفظ این محدوده ادامه دارد.فعالان میراث فرهنگی اصفهان که برخی‌شان همچون شاهرخ کلانتری مدرس دانشگاه، سال به سال و هر 6ماه یک‌بار وضعیت بافت تاریخی اطراف میدان نقش جهان اصفهان را رصد می‌کنند، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای گوگل متوجه شده‌اند که در فاصله سال‌های 96 و 97 تعداد 5خانه در بافت تاریخی حریم میدان نقش جهان اصفهان به‌طور کامل با خاک یکسان شده‌اند و در خیابان بیت‌الحسین نیز که قرار بود گذر آقانجفی امتداد داشته باشد 11خانه برای تعریض خیابان و آسفالت‌کشی کوچه بیت‌الحسین وادار به عقب‌نشینی و تعریض خیابان شده‌اند.

تخریب نشده
اداره‌ کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان و مدیر پایگاه میراث جهانی نقش‌جهان که وظیفه پایش مداوم این منطقه با هدف جلوگیری از تخریب‌های بیشتر را برعهده دارند اما همچنان اصرار دارند که هیچ تخریبی در حریم درجه یک میدان نقش جهان صورت نگرفته است. فریدون الهیاری مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان و فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث جهانی میدان ثبت‌جهانی‌شده نقش جهان در اصفهان هردو در گفت‌وگوهای جداگانه با همشهری تأکید کردند که هیچ تخریبی از سال‌های 93 به این‌سو در بافت تاریخی اطراف نقش‌جهان توسط شهرداری منطقه3 اصفهان انجام نشده است. فریبا خطابخش اما به اعلام این موضوع به روزنامه همشهری نیز پرداخته که اگر هم اتفاقی در بافت تاریخی اطراف نقش جهان افتاده، محدود به بازسازی و نوسازی خانه‌های واقع در حریم این اثر ثبت‌جهانی‌شده ایران در یونسکو و توسط مالکان خانه‌های واقع در بافت تاریخی نقش جهان بوده است.

تخریب شده
تصاویر گوگل و گزارش فعالان میراث فرهنگی استان اصفهان برخلاف گفته‌های مسئولان میراث فرهنگی استان اصفهان و میدان نقش جهان نشان می‌دهد که برخلاف تأکید مقامات میراث فرهنگی اصفهان 5خانه به‌طور کامل در سال96 تا 97 تخریب شده و 11پلاک دیگر نیز برای تعریض خیابان آقانجفی ناچار به عقب‌نشینی و برداشتن حیاط خانه‌ها شده‌اند. تصاویر جدید حتی از آغاز به‌کار شهرداری اصفهان برای زیرسازی و آسفالت‌کشی در محدوده تعریض‌شده خبر می‌دهند. هفته گذشته و یک‌روز پس از انتشار گزارش میدانی روزنامه همشهری در مورد بافت تاریخی واقع در حریم میدان نقش‌جهان که با هدف خیابان‌کشی تخریب شده است، محمدسعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی با ارسال نامه‌ای دستور توقف خیابان‌کشی در حریم میدان نقش‌جهان را صادر کرد. 11دی‌ماه یعنی 12روز قبل نیز محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی کشور پس از اعتراض فعالان میراث فرهنگی و افشای آغاز تخریب‌ها در بافت تاریخی حریم میدان نقش‌جهان در نامه‌ای به فریدون الهیاری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، هادی احمدی مدیر دفتر حفظ و احیای بافت‌ها و بناهای تاریخی و فرهاد عزیزی مدیر پایگاه‌های ملی و جهانی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از آنها خواست تا مشخص کنند چرا تخریب‌های صورت‌گرفته در حریم میدان نقش‌جهان به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری گزارش نشده است. اسنادی که در اختیار روزنامه همشهری قرار گرفته است همگی اثبات می‌کند تعدادی از خانه‌های واقع در بافت تاریخی اطراف میدان نقش‌جهان تخریب شده‌اند و حتی تعریض خیابان بیت‌الحسین نیز توسط شهرداری اصفهان در سوی دیگر خیابان آقانجفی در حریم نقش‌جهان انجام شده و در این عملیات حیاط 11خانه به‌طور کامل برچیده و 2خانه نیز تخریب شده‌اند.

تشویق مردم به فروش خانه‌ها 
بازدید میدانی خبرنگار همشهری از بافت تاریخی میدان نقش‌جهان مشخص کرده که ساکنان خانه‌های واقع در حریم میدان نقش‌جهان با تماس‌های تلفنی مکرر تشویق به فروش خانه‌های خود به شهرداری اصفهان برای تسریع در پایان عملیات خیابان‌کشی در بافت تاریخی نقش جهان شده‌اند. برخی فعالان میراث فرهنگی استان اصفهان احتمال هماهنگی در اداره میراث فرهنگی استان اصفهان و شهرداری آن شهر برای تشویق ساکنان بافت تاریخی به فروش خانه‌های خود در حریم درجه یک میدان نقش‌جهان را با هدف اتمام پروژه خیابان‌کشی مطرح می‌کنند و البته اطلاعاتی نیز در اختیار همشهری قرار داده‌اند.اگر احتمال تبانی سازمانی در شهر اصفهان برای تخلیه خانه‌های واقع در بافت تاریخی نقش‌جهان و تشویق مردم به فروش خانه‌هایشان به شهرداری اصفهان را هم منتفی و تنها یک احتمال بدانیم، ساکنان بافت تاریخی حریم درجه‌یک میدان نقش‌جهان از تماس‌های تلفنی مکرر با آنها برای فروش سریع‌تر خانه‌هایشان به شهرداری اصفهان خبر داده‌اند.


   پیگیری تخریب‌ها

پوشیده نیست که در فاصله سال‌های 96 تا 97 اتفاقاتی در حریم درجه‌یک میدان نقش‌جهان افتاده که منجر به تخریب پنهانی خانه‌های واقع در این بافت تاریخی شده است؛ اقدامی که از سال گذشته تاکنون حتی به سازمان میراث‌فرهنگی کشور نیز گزارش نشده است. درحالی‌که توقف خیابان‌کشی در حریم درجه‌یک میدان نقش‌جهان اصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ثبت‌جهانی‌شده ایران در فهرست یونسکو سال93 به شهرداری و تمامی دستگاه‌های ذیربط در استان اصفهان ابلاغ شده بود، حالا تصاویر گوگل با تلاش فعالان میراث فرهنگی بیانگر ادامه تخریب‌ها با چراغ خاموش در بافت تاریخی واقع در حریم درجه‌یک میدان نقش‌جهان است. براساس اخبار دریافتی همشهری، محمدسعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی و محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور هردو تلاش‌های گسترده‌ای را برای مشخص شدن دلیل آغاز تخریب‌ها در حریم درجه‌یک میدان نقش‌جهان بدون اطلاع سازمان میراث فرهنگی و چرایی گزارش نشدن تخریب‌ها به سازمان میراث‌فرهنگی از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان آغاز کرده‌اند تا پیگیری لازم برای برخورد با متخلفان از ضوابط میراث فرهنگی در اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان و شهرداری آن شهر آغاز شود.