یک استادیوم مشتاق ژاپن

لیلا شریف

سفر به ژاپن برای کار یکی از رویدادهای فراموش‌نشدنی در دهه 60 است. در این زمان ژاپن اجازه داد ایرانی‌ها بدون گرفتن ویزا راهی سرزمین آفتاب تابان شوند اما سفر بدون ویزا به این کشور زمانی به‌کار ایرانی‌ها آمد که به‌خاطر جنگ و شرایط اقتصادی، وضعیت بیکاری وخیم شده بود و به این شکل «جاپن» به بهشت بیکارهای ایرانی شهره شد. سال 67 نقطه شروع برای مهاجرت ایرانی‌ها به ژاپن بود، خبر دهان به دهان چرخید که ژاپن پر از فرصت‌های شغلی است و به‌راحتی می‌توان پول پارو کرد. نیروهای کار غیرحرفه‌ای که در ایران با درآمد پایین زندگی می‌کردند به امید یافتن شغلی نان و آبدار راهی ژاپن شدند. کارگری نقطه مشترک مهاجرت‌ها به ژاپن بود و جوانان بیکار جنوب‌شهر تلاش می‌کردند تا به هر طریقی شده بلیت ژاپن را به‌دست بیاورند. جوانانی که ژاپن برایشان در سریال اوشین خلاصه می‌شد و حتی از زبان پیچیده ژاپنی سر در نمی‌آوردند، گزینه مهاجرت را انتخاب کردند و با ویزای سه‌ماهه‌ای که در فرودگاه ناریتا به دستشان ‌دادند، وارد دنیای ناشناخته‌ها شدند.

مهاجرت با بلیت قرعه 

وقتی تب مهاجرت بر تن همه جوانان مشتاق کار نشست، همه از ژاپن و رفتن حرف می‌زدند. ماجرا چنان داغ شد که حتی شرکت هواپیمایی ایران‌ایر دوبار عشاق مهاجرت را جمع کرد و از میان آنها دست به قرعه‌کشی زد. هتل شرایتون نخستین جایی بود که به‌عنوان محل قرعه‌کشی بلیت ژاپن انتخاب شد، اما علاقه برای کار در کشور ژاپن آنقدر بالا گرفت که یک‌بار دیگر هم این قرعه‌کشی تکرار شد. ورزشگاه شهید شیرودی آن سال 40هزار نفر را در خود جای داد و از میانشان، ‌آنهایی که بختشان برای سفر به ژاپن بلند بود، ‌انتخاب و راهی ژاپن شدند.

در جست‌وجوی کار

پیدا کردن کار رده پایین در ژاپن برای ایرانی‌ها در آن سال‌ها چندان سخت نبود. دیگر در هر محله و خانواده‌ای چند نفر ژاپن رفته، پیدا می‌‎شد. راحت‌ترین راه استفاده از تجربه فامیل و دوستانی بود که زودتر از بقیه مهاجرت کرده بودند. از این طریق علاقه‌مندان به مهاجرت می‌دانستند که باید سراغ کدام شهر و کدام کارخانه بروند. راه دیگر، اعتمادکردن به دلالان کار بود؛ وقتی ایرانی‌ها پایشان به فرودگاه ژاپن می‌رسید، ‌به‌صورت خودکار بعضی از ایرانی‌ها به سراغ آنها می‌آمدند و آنها را برای پیدا کردن شغل راهنمایی می‌کردند و در ازای این کمک مقداری از دستمزد این مهاجران جدید را از آن خود می‌کردند.

بسته شدن درهای ژاپن به روی ایرانی‌ها

براساس آمار مرکز کنترل مهاجران ژاپن، تعداد ایرانی‌هایی که به ژاپن مهاجرت کردند، در سال 70 با رقم 42هزارنفر به بالاترین میزان مهاجرت ایرانی‌ها به این کشور رسید اما پس از آن یکباره نمودار آماری روند نزولی را پیش گرفت و سقوط کرد تا جایی که در سال 71 تنها 15هزار ایرانی به ژاپن رسیدند و حتی در سال 72 این رقم به کمتر از 5هزار نفر رسید. البته ناگفته نماند که دلیل این ریزش علاقه ایرانی‌ها برای کار در ژاپن به تصمیم آنها مربوط نبود بلکه کشور ژاپن در همان سال 71 تصمیم گرفت که توافقنامه لغو روادید با ایران را حذف کند و اینگونه درهای سرزمین آفتاب تابان به روی مهاجران ایرانی جست‌وجوکننده کار و پول بسته شد.