راه ناهموار اشتغال پایدار

شهرزاد شریفان|   خراسان شمالی ـ خبرنگار:
 

ایجاد اشتغال پایدار از مهم‌ترین خواسته‌ها و مطالبات مردم است ولی طرح‌های اشتغال‌زایی که در خراسان شمالی اجرا شده است، ظاهرا نتوانسته آنچنان که باید در ایجاد اشتغال و پایان کابوس بیکاری موثر باشد. بسیار دیده‌ایم که هر خانواده در خراسان شمالی با بیکاری یک یا چند نفر از اعضای خود مواجه است و بیکاری رنج مضاعفی در این استان کم‌برخوردار به شمار می‌رود. 


آنچه آمارها می‌گویند

با این‌که گفته می‌شود نرخ بیکاری در استان کاهش یافته، اما معاون بودجه استاندار خراسان شمالی با بیان این‌که 15 تا 20 درصد اشتغال‌ها ناقص است تاکید می‌کند: برای اشتغال‌زایی به تامل بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تر نیاز است.  «مجید پورعیسی» با بیان این‌که اگر بتوانیم بهره‌وری را در حوزه‌های مختلف به‌ ویژه در بخش کشاورزی افزایش دهیم می‌توانیم بخشی از این اشتغال ناقص را جبران کنیم، می‌گوید: مشارکت دادن مردم در افزایش درآمد آنها و بهبود وضعیت اقتصادی بسیار کارگشاست و باعث می‌شود پویایی بیشتری داشته باشیم.  وی از طرح‌های اشتغال‌زایی مانند مشاغل خانگی نیز نام می‌برد و می‌افزاید: اگر سازوکار مناسبی برای این طرح‌ها فراهم شود می‌توان امیدوار بود بخشی از مشکلات بیکاری استان حل شود. 


مشاغل خانگی 

یک کارشناس ارشد کارآفرینی در این باره توضیح می‌دهد: کسب‌وکارهای خانگی یکی از بهترین و مطمئن‌ترین راه‌های درآمدزایی وکاهش نرخ بیکاری شناخته می‌شود و 15 تا 80 درصد نیاز اشتغال 150 کشور جهان را تامین می‌کند.  «حمید شرافتمند» با بیان این‌که کنوانسیون 189 سازمان بین‌المللی کار، کار شایسته را برای کارگران خانگی به رسمیت شناخته است، می‌گوید: کار خانگی یک منبع مهم اشتغال به‌ ویژه برای زنان به شمار می‌رود.  وی با بیان این‌که یکی از ویژگی‌های مشاغل خانگی این است که درون خانه و بدون هرگونه مزاحمت فردی انجام می‌شود، می‌افزاید: اتصال مشاغل خانگی به بازار از طریق ارتباط‌گیری با برندهای مطرح و تلاش برای برندسازی محصولات مشاغل خانگی یکی از مهم‌ترین مواردی است که باید در این نوع کسب‌وکار محقق شود.  

مشاور ارشد کارآفرینی و کسب‌وکار تصریح می‌کند: مشاغل خانگی طبق آمار و اطلاعات موجود در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه سهم قابل ملاحظه‌ای در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده و حتی در صادرات به خود اختصاص داده است.  شرافتمند یادآور می‌شود: مشاغل خانگی علاوه بر منافع مادی که برای اقتصاد خانواده به همراه دارد، در حل مشکل بیکاری هم نقش موثری ایفا می‌کند و بدین‌ترتیب می‌توان با توسعه کسب‌وکارهای خانگی افراد بیشتری را به کار مشغول کرد. اهمیت مشاغل خانگی و نقش آن در کاهش بیکاری تا آنجاست که در سال 1389 قانون ساماندهی مشاغل خانگی به تصویب رسید و به منظور اجرا به وزارت کار و امور اجتماعی وقت ابلاغ شد.  

وی اضافه می‌کند: براساس ماده یک این قانون، دولت موظف است به استناد اصول 28 و 43 قانون اساسی و با توجه به سند چشم‌انداز 20 ساله، مشاغل خانگی را مطابق این قانون ساماندهی کند و زمینه ایجاد اشتغال را برای این گونه متقاضیان فراهم آورد، اما متاسفانه سازوکاری که برای مشاغل خانگی اندیشیده شده است مردم را به سوی بانک و دریافت تسهیلات هدایت می‌کند و گاهی از فرد یک بدهکار بانکی می‌سازد در حالی که باید سایر نیازهای کارجویان در این بخش برآورده شود نیازهایی مانند یافتن بازار مناسب. 


مشکل بازاریابی

دبیر کارگروه تخصصی اشتغال استان می‌گوید: هدف اصلی از پرداخت تسهیلات مشاغل خانگی، ایجاد و افزایش اشتغال جدید است.  «حسن نوری» تاکید می‌کند: طرح جدید مشاغل خانگی با اتصال شاغلان این بخش به بازارهای هدف و افرادی همراه است که می‌توانند برخی از این مشاغل را حمایت کنند بدین‌ترتیب مشکل بازاریابی حل خواهد شد، اما لازمه آن ثبت‌نام در سامانه جدیدی است که برای این کار برنامه‌ریزی شده است.

وی می‌افزاید: تاکنون به متقاضیان دریافت تسهیلات سال قبل در بخش خانگی 2 میلیارد تومان تسهیلات با نرخ 4 درصد پرداخت شده است، اما در طرح جدید تسهیلات پرداخت نمی‌شود و فقط بسترهای مناسب مانند بازار عرضه و اسپانسر فراهم می‌شود.

دبیر کارگروه تخصصی اشتغال استان ادامه می‌دهد: با توجه به اهمیت و ظرفیت‌های فراوان توسعه مشاغل خرد و کوچک در ایجاد اشتغال و تأکید قانون برنامه پنجم و ششم توسعه بر گسترش مشاغل خانگی، این طرح همچنان به عنوان یکی از طرح‌های اشتغال با رویکردی جدید در شمار برنامه‌های عملیاتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار دارد که با همکاری جهاد دانشگاهی اجرا خواهد شد.

نوری تصریح می‌کند: در این رویکرد، فرایند قبلی مشاغل خانگی مورد بازنگری قرار گرفته و با هدف تسهیلگری و توسعه فعالیت‌های شبکه‌ای و بازار، توانمند‌سازی متقاضیان و هدفمندی حمایت‌های مالی، الگوی جدید توسعه مشاغل خانگی در ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی به تصویب رسیده است. 


چشم‌انداز

آنچه اهمیت دارد چگونگی ظرفیت استان در طرح جدید است و این‌که با توجه به نرخ بیکاری استان که 5/11 درصد است، چند نفر می‌توانند از این طرح استفاده کنند. 
رئیس جهاد دانشگاهی خراسان شمالی در این مورد اظهار می‌کند: الگوی توسعه مشاغل خانگی طرحی سه‌جانبه با مسئولیت‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان جهاد دانشگاهی و صندوق کارآفرینی امید است. در پیاده‌سازی آن، جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک ارگان تسهیلگر در نظر گرفته شده است تا پروژه‌های مبتنی بر این طرح با مشارکت وزارت کار و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط به صورت هدفمند اجرا شود. 

«رضا شاهین‌فر» ادامه می‌دهد: طرح الگوی توسعه مشاغل خانگی دارای 4 مولفه اصلی شامل توسعه فرصت‌های کسب‌وکار خانگی، توسعه تعامل عاملان این طرح از طریق توسعه سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی، تسهیل محیط کسب‌وکار و اتصال به بازار است. خراسان شمالی و 8 استان دیگر به صورت آزمایشی برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده‌اند. وی با بیان این‌که مشاغل پرورش گیاهان دارویی، گل‌محمدی و قارچ به دیگر اولویت‌های مشاغل خانگی افزوده شده است، می‌گوید: با توجه به درخواست‌ها و تماس‌های مکرر متقاضیان و وجود پشتیبانان فعال در این حوزه‌ها همچنین قابلیت منحصربه‌فرد خراسان شمالی از نظر برخورداری از گونه‌های گیاهان دارویی، وجود بستر مناسب برای کشت و استحصال گل‌محمدی و استعداد استان برای پرورش قارچ این 3 شغل به مشاغل افزوده شد. 

رئیس جهاد دانشگاهی خراسان شمالی با بیان این‌که این استان برای ثبت‌نام در طرح مشاغل خانگی ۱۵۰۰ نفر ظرفیت دارد، می‌افزاید: مطالعات گسترده‌ای از یک سال قبل در مورد انتخاب اولویت‌های معرفی‌شده در استان انجام شد و این اولویت‌ها براساس ظرفیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در مناطق مختلف استان و بر مبنای ارزش افزوده و میزان چرخش اقتصادی در فعالیت‌های مختلف انتخاب شد. ثبت‌نام در این طرح روند ساده‌ای دارد و با ورود به سامانه آن می‌توان به راحتی ثبت‌نام کرد. متقاضیان باید بدانند که فقط بازار استان مد نظر نیست و این مشاغل در زنجیره‌ای که قرار دارند حمایت خواهند شد. 
شاهین‌فر تصریح می‌کند: برخی از رشته‌ها نه تنها بازاریابی می‌شوند بلکه متقاضیان در طول طرح پشتیبانی شده و پس از توانمند شدن می‌توانند به اشتغال پایدار دست پیدا کنند.