پیاده‌روهای تهران چه چیزهایی کم دارد؟
در جست و جوی فضای امن برای پیاده‌روی
کارشناس شهرسازی: ایجاد سطح یکنواخت در پیاده‌روهای تهران باید مهم‌ترین موضوع مورد توجه باشد
شبنم سیدمجیدی
پیاده‌روهای شهر تهران مصداق آن مثل معروف هستند که می‌گوید همه‌‌چیزمان به هم چیزمان می‌آید؛ مثلا پیاده‌روهایمان به خیابان‌هایمان می‌آید؛ هر دو پر از شلوغی، پر از چاله‌چوله، مانع، مملو از آدم‌ها، ماشین‌ها و موتورها! پیاده‌روهایمان به شهرمان و آدم‌هایش هم می‌آید؛ همان رانندگان خطرناک که بزرگراه را دنده‌عقب می‌آیند، اتومبیل‌هایشان را داخل پیاده‌روها هم پارک می‌کنند. همان‌ها که با موتورهایشان بدون کلاه ایمنی حرکت می‌کنند و بیشترین آمار حوادث جاده‌ای را دارند، در پیاده‌روها هم با موتورسیکلت ویراژ می‌دهند. همان مغازه‌دارهایی که میوه‌هایشان را گران‌تر می‌فروشند، تا وسط پیاده‌رو هم بساط موز، سیب و پرتقال پهن می‌کنند. ته‌سیگارهایی که آدم‌ها رها کرده‌اند اتفاقا خیلی به موزاییک‌های خراب و شکسته پیاده‌روهایمان می‌آید. بساط مصالح و آهن آلات ساختمان‌های در حال ساخت که بیشتر عرض پیاده‌رو را اشغال می‌کنند، به تصویر آن پدر و مادری که کالسکه به‌دست به خیابان پناه می‌برند، می‌آید. اما خب این همه داستان پیاده‌روهای ما نیست. پیاده‌روهای ما بی‌شک یکی از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی و اجتماعی شهر هستند. آنها محل شکل‌گیری ارتباط هر‌روزه شما و بقال و قصاب محله‌تانند. نوازندگانی داریم که رنگ دیگری به پیاده‌روها می‌دهند و یادمان می‌آورند که چقدر این شهر پر سروصدا، موسیقی و هارمونی کم دارد. پیاده‌روهایی داریم مثل پیاده‌روی خیابان ولیعصر(عج) با آن درختان برافراشته و سنگفرش‌هایش که می‌گویند هیچ‌چیزش کم از شانز الیزه پاریس نیست.
الگوگیری از پیاده‌روهای انقلاب و ولیعصرعج
اما امیر شفیعی، سرپرست معماری و شهرسازی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران هم چنین عقیده‌ای دارد و می‌گوید از میان پیاده‌روهای شهر تهران، پیاده‌روی خیابان ولیعصر(عج) جزو پیاده‌روهای استاندارد است که البته به‌خاطر اینکه 10سال از سنگفرش آن می‌گذرد و در این مدت نگهداری درستی از آن نشده، دوباره نیاز به تعمیرات اساسی دارد. او ادامه می‌دهد: از آن طرف پیاده‌روی خیابان انقلاب حدفاصل میدان انقلاب تا میدان فردوسی جزو استانداردترین پیاده‌روهای شهر تهران است.
این دکتری برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: طبق برداشت کلی من، پیاده‌روی استاندارد، آن پیاده‌رویی است که برای همه افراد یعنی معلولان و گروه‌های آسیب‌پذیر مثل سالمندان، کودکان و ... قابلیت پیاده‌روی آسان و ایمنی کافی داشته باشد. در پیاده‌رو نباید افراد برای راه رفتن به توجه دوچندان نیاز داشته باشند. پیاده‌روهای 2خیابان ولیعصر(عج) و انقلاب خوشبختانه برای همه اقشار آسیب‌پذیر و معلولان مناسب‌سازی شده‌اند و جزو نمونه‌های اول در این زمینه به‌حساب می‌آیند.
شفیعی در ادامه با بیان اینکه یک نکته مهم در خیابان ولیعصر(عج) وجود فضاهای نشیمن برای مردم است، می‌گوید: این ایده می‌تواند در خیابان‌های دیگر هم اجرا شود. با اجازه دادن به رستوران‌ها و کافه‌ها برای اینکه میز و صندلی در پیاده‌رو مستقر کنند، می‌توان فضا را دلنشین‌تر کرد.
دستفروشان به شهر زندگی می‌دهند
او درباره بساط دستفروشان در پیاده‌روهای مختلف تهران و اینکه آیا این موضوع با هویت پیاده‌روی استاندارد در تناقض است؟ می‌گوید: به عقیده من اینطور نیست. دستفروشان می‌توانند تبدیل به بخشی از هویت پیاده‌رو شوند و جذابیت و جنب و جوش ایجاد کنند. من اصلا مخالف حضور آنها نیستم؛ چنین حضوری به نوعی باعث سرزندگی فضا می‌شود و از طرف دیگر فرصتی است برای اقشار فرودست جامعه تا امرار‌‌معاش کنند. این پژوهشگر حوزه شهری بیان می‌کند: شهرداری‌ها معمولا دیدگاه صفر و یکی دارند و با حضور دستفروشان مخالفند. به‌نظرم فقط باید آنها را در مناطق خاصی از پیاده‌روها ساماندهی کنند و مثلا طوری نظارت کنند که دستفروشان فقط بخشی از فضای پیاده‌رو را اشغال کنند و نه همه آن را.
پیاده‌روهای ناهموار
سرپرست معماری و شهرسازی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران درباره مشکلات پیاده‌روها به‌خصوص در خیابان‌های فرعی می‌گوید: یک مشکل اساسی در این زمینه سلیقه‌ای عمل کردن مالکان خانه‌هاست. کفپوش جلوی هیچ ملکی با دیگری شباهت ندارد؛ یک جا پله خورده پایین رفته، یک جا سطح شیب دار است و یک جا پله خورده بالا رفته. در یک خیابان هزارمتری باید هر لحظه حواستان به جلوی پایتان باشد. شهرداری در این زمینه ضوابطی ندارد و اطلاعات مربوط به بر و کف خیابان‌ها که در ارائه پروانه‌های ساختمانی اثرگذار است، نقص‌های فراوان دارد. در برخی شهرها مثل لندن چنین ضوابطی وجود دارد و افراد و اقشار آسیب پذیر مثل معلولان می‌توانند ساعت‌ها بدون مشکل در پیاده‌روهای مختلف حرکت کنند.
بهترین طرحی که می‌توان در پیاده‌روها اجرا کرد، همین ایجاد سطح یکنواخت پیاده‌رو است که به نظارت شهرداری در این زمینه نیاز داریم.
مکث
پیاده راه‌های موفق و ناموفق تهران
خیابان صف یا همان باغ سپهسالار، نخستین نمونه پیاده‌راه در تهران است که سال‌ها پیش اجرا شد و جزو نمونه‌های موفق آن هم به شمار می‌آید. بعد از آن پیاده‌راه‌های دیگری مثل پیاده‌راه کوچه مروی، پیاده‌راه 15خرداد، پیاده‌راه 17شهریور و... ساخته شدند که برخی از آنها کم مشکل نداشتند. امیر شفیعی، سرپرست معماری و شهرسازی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران درباره پیاده‌راه‌های تهران می‌گوید: آنها خیلی متنوع هستند. بعضی از آنها الگوهای موفقی به شمار می‌آیند مثل خیابان صف که فضای سرزنده و پویایی را ایجاد کرده است و برخی هم مثل پیاده‌راه 17شهریور دردسرساز شده‌اند.
او ادامه می‌دهد: خیابان 17شهریور از ابتدا جذابیتی برای تبدیل به پیاده راه نداشت و ظرفیت آن نیز کم بود. از آن به بعد هم مردم محل بارها به شورای شهر اعتراض کردند تا در آخر بخشی از خیابان برای عبور اتومبیل‌ها باز شد.
شفیعی بیان می‌کند: در پیاده‌راه 30تیر هدف، آرام‌سازی جو و ایجاد جذابیت گردشگری بوده است اما در این زمینه دیگر ذی‌نفعان مثل کسبه محل، موزه ایران باستان و حجم ترافیک منطقه و... درنظر گرفته نشده است. حالا بین کسبه و اغذیه فروشان خیابانی چالش‌های فراوانی وجود دارد.
این دکتری برنامه‌ریزی شهری از پیاده‌راه‌های 15خرداد و صف به‌عنوان نمونه‌های موفق و اثرگذار در بحث پیاده‌راه نام می‌برد و می‌گوید قطعا در منطقه تاریخی تهران ظرفیت‌های بسیاری برای ساخت چنین پیاده‌راه‌هایی وجود دارد.
