همه احتمالات تداوم نزول دلار

سیدبهاء‌الدین حسینی‌هاشمی‌، کارشناس اقتصادی

اکنون که قیمت دلار در حال کاهش است پرسش این است که چه عواملی منجر به کاهش قیمت دلار شده و قیمت هر دلار آمریکا در ماه‌های آینده به چه رقمی خواهد رسید؟
یکی از عوامل اصلی کاهش قیمت دلار رفع محدودیت‌های معاملاتی و آزادسازی معاملات به‌ویژه در بازار سوم ارزی است که در ماه‌های گذشته ممنوع اعلام شده بود. اگرچه هنوز فضای بازار پلیسی است اما همین که صادرکننده‌ها می‌توانند همه یا بخشی از منابع ارزشان را در بازار آزاد بفروشند و معاملات پنهانی دیگر جرم نیست و صرافی‌ها در حال فعالیت‌ هستند، توانسته است بازار را متعادل و برای کاهش قیمت آماده کند.
در عین حال آزادسازی واردات طلا و اسکناس دلار به‌معنای این است که بازار سومی که قبلا ممنوع اعلام شده بود در حال پیدا کردن مشروعیت دوباره است. به بیان دیگر ممنوعیت‌هایی که قبلا آقای سیف، رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی، وضع کرده بود، اکنون برداشته شده و این موضوع بازار را تاحدودی متعادل کرده و فعالیت را در بازار ارز اطمینان‌بخش کرده است.
به غیر از موضوع آزاد‌سازی‌ و ایجاد مشروعیت برای بازار سوم ممنوعه، موضوع قدرت خرید مردم هم مطرح است زیرا با افزایش شدید قیمت ارز قدرت خرید مردم کاهش یافته و چنانچه این رویه ادامه پیدا کند اقتصاد ایران وارد یک دوره رکود انجمادی فراگیر می‌شود که آثار زیانباری برای اقتصاد به همراه خواهد داشت.
کالاهایی که با ارز گران وارد کشور می‌شوند در داخل با رکود مواجه می‌شوند چون همه این کالا‌ها کالاهایی هستند که باید تقاضایی از طرف عامه مردم برای آنها وجود داشته باشد تا معاملات و کسب و کار گردش پیدا کند اما چون قدرت خرید اضافی ایجاد نشده است تقاضا برای این کالاها ازجمله کالاهای مصرفی، بهداشتی، ساختمانی و حتی کالاهای لوکس کاهش پیدا می‌کند.
اگرچه ممکن است همچنان تقاضا برای کالاهای لوکس و سرمایه‌ای توسط یک تا 2درصد از کل جامعه که 50تا 60درصد نقدینگی را در اختیار دارند وجود داشته باشد اما تقاضای اصلی از طرف مصرف‌کننده نهایی ثبت می‌شود و این مصرف‌کننده نهایی نه حقوقش اضافه شده است و نه وام‌های اعتباری و بانکی بیشتری دریافت کرده است، این موضوع موجب می‌شود با وجود اینکه تقاضای بالقوه‌ای در اقتصاد وجود دارد اما این تقاضای بالقوه به تقاضای مؤثر تبدیل نشود.
نکته دیگری که در کاهش قیمت دلار اثر داشته است اثر روانی کاهش قیمت و همینطور مشخص شدن کم‌اثر بودن تحریم‌ها علیه ایران است.
درواقع کاهش قیمت ارز به‌خودی خود یک اثر روانی دارد و آن این است که همان کسانی که تحت‌تأثیر فضای روانی رشد دلار، اقدام به خرید کردند امروز تحت‌تأثیر همین اثربخشی، از منابع ارزی‌ای که در اختیار دارند در بازار عرضه می‌کنند و زمینه کاهش بیشتر قیمت دلار را فراهم می‌کنند. از طرف دیگر بعد از آغاز تحریم‌ها مشخص شد همه آن تبلیغات سیاهی که ترسیم می‌شد چندان درست نبوده و اتفاق خاصی هم در اداره کشور نیفتاده است.
همه این عوامل دست به‌دست هم داده که قیمت دلار اکنون به محدوده 11هزارو 500تومان برسد و به اعتقاد من با رویه کنونی قیمت دلار تا 3‌ماه آینده به محدوده‌های پایین‌تر هم خواهد رسید زیرا اساسا قیمت واقعی ارز در اقتصاد ایران رقمی در حدود 7تا 8هزار تومان است.
به‌طور کلی براساس نظریه قدرت برابری خرید ارزها، نرخ برابری ریال در برابر دلار در شرایط حاضر مطابق با مولفه‌های اقتصادی نیست. همه مولفه‌های اقتصادی می‌گویندکه نرخ برابری ریال در برابر دلار باید حداکثر در محدوده 8هزار تومان باشد و اقتصاد ایران با این نرخ از یک رونق نسبی برخوردار می‌شود و در آن دادوستد انجام می‌شود چون بحث این نیست که شما یک کالای گران داشته باشید اما کسی حاضر به خرید آن نباشد بلکه بحث این است که یک کالایی وجود داشته باشد که آن کالا در بازار فروخته شود.
اکنون که قیمت دلار در حال کاهش است پرسش این است که چه عواملی منجر به کاهش قیمت دلار شده و قیمت هر دلار آمریکا در ماه‌های آینده به چه رقمی خواهد رسید؟
با این حال ممکن است درصورت کاهش بیشتر قیمت دلار مقاومت‌هایی هم برسر کاهش بیشتر قیمت دلار از سوی دولت و برخی شرکت‌ها و سازمان‌هایی که بیشترین ارز را در اختیار دارند انجام شود. زیرا با کاهش بیشتر قیمت دلار درآمد‌های ریالی دولت و همین‌طور صادرکننده‌های پتروشیمی و مواد معدنی که دارای بازیگران مهمی در بازار هستند کاهش پیدا می‌کند و این ممکن است باعث بروز مقاومت‌هایی بر سر کاهش بیشتر قیمت ارز شود، اما درصورتی که مقاومتی انجام نشود قیمت هر دلار آمریکا می‌تواند تحت‌تأثیر مولفه‌های اقتصادی تا 3‌ماه آینده به مرزهای پایین‌تر برسد.