توسعه بازار طلای سرخ و زرد

همزمان با برنامه‌های اعلام شده برای توسعه بازار طلا، بورس کالا از آغاز امسال با تأسیس بازار آتی طلای سرخ یعنی زعفران گام بلندی را برای اصلاح ساختار بازار این محصول برداشته است. حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالا در گفت‌وگو با همشهری جزئیات این 2طرح جدید را اعلام کرده است.

 بازار آتی زعفران در طول سال‌جاری فعالیت خود را آغاز کرده؛ نتایج ایجاد این بازار در این مقطع زمانی کوتاه چه بوده است؟
آمارها نشان می‌دهد ایجاد بازار معاملات اوراق گواهی سپرده و آتی زعفران موجب شده سرمایه‌های جدیدی وارد این بازار شود.
 مشکل بازار زعفران، در شکل سنتی آن چه بود؟ 
مشکل اصلی این بود که سرمایه‌ها به شکلی روشمند به سمت بازار زعفران هدایت نمی‌شد و این خلأ موجب شده بود ایران در تجارت زعفران از کشورهایی مثل اسپانیا عقب بماند.
 مگر الان ایران در تجارت جهانی زعفران در چه جایگاهی قرار دارد؟ 
سهم ایران از تجارت 8میلیارد دلاری زعفران در طول سال‌های اخیر بنا به روایت‌های خوش‌بینانه کمتر از یک میلیارد دلار و براساس آمارهای بدبینانه 200میلیون دلار بوده است؛ درحالی‌که 90درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود.
 پس این روند امکان ادامه یافتن نداشت؟
بله. به باور ما دلیل ضعف ایران در تجارت زعفران، ساختار سنتی تجارت در این حوزه و کاهش سرمایه‌گذاری در این زمینه است. براین اساس اعتقاد داریم انتشار اوراق گواهی سپرده و اوراق آتی زعفران به‌تدریج می‌تواند منابع زیادی را در این بازار جذب کند و البته در همین دوره کوتاه آثار و نتایج مدرن‌سازی بازار زعفران را شاهد بوده‌ایم.
 چه نتایجی؟
خیلی‌ از صاحبان سرمایه با بازار زعفران به‌طور کامل آشنا نیستند و ناآشنایی با بازار زعفران موجب شده سرمایه‌گذاری در این حوزه کاهش پیدا کند زیرا شناسایی جنس و نوع زعفران مرغوب از غیرمرغوب کار دشواری است، اما بورس کالا با انتشار اوراق گواهی سپرده و آتی، به استاندارد‌سازی‌ این کالا کمک کرده و حالا عموم سرمایه‌گذاران می‌توانند با خیال راحت و حتی از طریق شبکه معاملات آنلاین به سرمایه‌گذاری در بازار محصول زعفران اقدام کنند.
 استانداردسازی را از چه طریقی انجام می‌دهید؟
هم‌اکنون زعفران برای تعیین استاندارد‌ها وارد آزمایشگاه می‌شود، سپس وارد یک انبار تخصصی شده و همین کار به استاندارد‌سازی‌ این محصول منجر می‌شود.
 آیا منافع کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران در فرایندهای بورس کالا مدنظر قرار گرفته است؟
بله. قطعا تأسیس معاملات آتی زعفران عمدتا به نفع کشاورزان بوده زیرا دسترسی کشاورزان را به بازار راحت‌تر کرده و آنها می‌توانند ضمن دسترسی به تابلوی معاملات و قیمت‌ها به انبار‌های استاندارد هم دسترسی داشته باشند؛ در نتیجه بخش زیادی از منافع به جای اینکه نصیب دلالان شود نصیب کشاورزان می‌شود. یکی از دلایل ضعف عملکرد ما در تجارت جهانی زعفران، ناشی از نحوه عمل سیستم سنتی تجارت زعفران است که بر مبنای آن فقط عده‌ای خاص منافع این بخش را به‌دست می‌آورند؛ درحالی‌که بازار معاملات آتی ابزار مناسبی را در اختیار تولید‌کنندگان قرار می‌دهد و به کشاورزان قدرت پیش‌بینی می‌دهد و به افزایش منافع آنان منجر می‌شود.
 تا پیش از این شکل فعالیت تولیدکنندگان و تجار در بازار زعفران چگونه بود؟
در گذشته واسطه‌ها قبل از برداشت، محصول زعفران را به قیمت بسیار پایین از کشاورزان خریداری می‌کردند و بعد با قیمت‌های بالاتری می‌فروختند، اما هم‌اکنون نفع اصلی نصیب کشاورزان می‌شود.
آیا آماری از میزان عرضه و معامله در بازار زعفران بورس کالا و مقایسه آن با کل تولید در اختیار دارید؟
از مجموع 350تن محصول تولید شده در سال قبل رقمی معادل 60تا70تن زعفران در بازار نقد بورس کالا مبادله شده که شامل یک پنجم کل تولید زعفران کشور می‌شود؛ البته در بازار آتی چون عمدتا به تحویل منجر نمی‌شود ارقام معامله حتی از تولید یک سال هم بیشتر است.
 گام بعدی چیست؟
تمرکز اصلی ما تاکنون روی معاملات نگین زعفران بود زیرا اولا بازار صادراتی ایران عمدتا مربوط به نگین زعفران است و دوم اینکه استاندارد‌سازی‌ آن راحت‌تر و همینطور بازیگرانش حرفه‌ای‌تر هستند، اما حالا به‌دنبال انجام معاملات نگین زعفران، معاملات پوشال زعفران که بازار بزرگ‌تری دارد و مورد استفاده عموم مردم است هم به‌زودی در بورس کالا آغاز می‌شود.
 آیا امکان معاملات بین‌المللی و ارزی زعفران در بورس کالای ایران وجود دارد؟
بله. بررسی طرحی را آغاز کرده‌ایم که براساس آن معاملات آتی زعفران با ارز‌های خارجی امکان‌پذیر می‌شود؛ طبق این طرح جدید که البته هنوز تصویب و نهایی نشده است می‌توان قرارداد‌های آتی را صرفا با ارزهای خارجی انجام داد تا ریسک نوسان‌های ارزی از بازار آتی حذف شود. باید بگویم این طرح شامل همه بازارهای آتی فعال در بورس کالا می‌شود که زعفران یکی از آنهاست. همانطور که گفتم این طرح فعلا در حد یک پیشنهاد روی میز است و در تلاشیم بررسی کنیم که آیا امکان جابه‌جایی ارزی در حساب‌های بانکی داخلی وجود دارد یا خیر.
 آیا بازار معاملات زعفران ایران و قیمت آن در بورس کالا به مرجع قیمت‌گذاری جهانی تبدیل شده است؟ 
 بله. خبر دارم هم‌اکنون گروهی از صادر کننده‌ها از این قیمت به‌عنوان مرجع قیمت استفاده می‌کنند

طراحی اوراق آتی صندوق های طلا  در بورس‌کالا

صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا در طول یک سال و نیم گذشته در بورس کالا فعال شده‌اند و بر اوراق بهادار، سپرده‌های بانکی و همینطور طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها از ابتدای امسال با استقبال سرمایه‌گذاران مواجه شده است. حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالا  با اشاره به طرح‌های توسعه این بازار به همشهری گفت: براساس طرحی که در دست بررسی داریم قرار است امکان عرضه و انتشار اوراق آتی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا را فراهم کنیم. او افزود: با این اقدام بازار صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا به نوعی دوطرفه می‌شود که جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران افزایش ‌یابد. او توضیح داد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا صندوق‌هایی هستند که بخشی از منابع مالی‌شان را صرف خرید طلا و سایر انواع اوراق بهادار می‌کنند؛ حالا طبق طرح جدید قرار است امکانی را فراهم کنیم که سرمایه‌گذاران بتوانند واحدهای این نوع صندوق‌ها را در قالب اوراق آتی هم معامله کنند.
مدیرعامل بورس کالا اشاره‌ای به زمان انتشار این اوراق نکرد اما تأکید کرد: این بازار شرایط سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار طلا و سکه را فراهم می‌کند و موجب می‌شود نقدینگی به سمت دارایی‌های مالی هدایت شود. به گفته او از طرف دیگر سرمایه‌گذاران در واحد‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا می‌توانند از طریق خرید اوراق آتی این واحد‌ها ریسک خود را کاهش دهند. او با بیان اینکه انتشار این اوراق می‌تواند برخی نگرانی‌ها، نسبت به کاهش ارزش دارایی‌ها در برابر روند تورم را مرتفع کند، تأکید کرد: انتشار این اوراق از طریق کاهش تمایل عمومی برای تبدیل ریال به ارزهای خارجی موجب حفظ ارزش پول ملی می‌شود زیرا چنان‌که گفته شد این نوع اوراق و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند ارزش دارایی‌ها را در برابر تورم محافظت کند. به گفته او برمبنای مکانیسم‌های طراحی شده و طبق مقررات بازار سرمایه میزان دارایی‌های این صندوق‌ها و طلای موجود در آن به‌طور شفاف برای نهادهای نظارتی کاملا مشخص و روشن خواهد بود.
سلطانی‌نژاد در ادامه به تجربه تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری ملی در سایر کشورهای جهان و منطقه اشاره کرد و گفت: به‌طور مثال هم‌اکنون کشورهای قطر و امارات در منطقه خلیج‌فارس به تأسیس صندوق‌های ملی اقدام کرده‌اند. انتشار این اوراق می‌تواند مقدمه‌ای برای تأسیس و فعالیت صندوق‌های ملی در چارچوب اقتصاد ایران باشد. به گفته او صندوق‌های سرمایه‌گذاری ملی می‌توانند به افزایش دارایی سرمایه‌گذاران منجر شوند.
او با بیان اینکه ضروری است کارکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری ملی برای همگان تبیین شود، گفت: با توجه به آشنایی نسبی مردم ایران با چارچوب‌های بازار طلا و درک نسبی عموم مردم از فرایندهای این بازار، صندوق‌های ملی سرمایه‌گذاری طلا می‌تواند دورنمای سرمایه‌گذاری روشنی را برای عموم مردم تعریف کند؛ به‌طوری که آنها به راحتی و باسهولت کامل متوجه شوند از محل سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها چه چیزی عایدشان می‌شود.