ایمنی بیمار؛ دغدغه جهانی سلامت

قاسم جان‌بابایی/معاون درمان وزارت بهداشت



ایمنی بیمار یک دغدغه جهانی در زمینه سلامت است که بیماران را در تمامی عرصه‌های خدمات سلامت در تمام کشورهای جهان، اعم از توسعه‌یافته یا در حال توسعه، متأثر می‌سازد. مطالعات پژوهشی نشان داده‌اند که به‌طور متوسط در حدود 10درصد از تمام موارد بستری، بیماران به درجات مختلف دچار آسیب می‌شوند و این در حالی است که برآورد می‌‌شود که تا 75درصد از این خطاها قابل‌پیشگیری هستند. مراقبت و خدمات درمانی غیرایمن علاوه بر تحمیل رنج به انسان، هزینه اقتصادی سنگینی نیز به بار می‌آورند. در واقع چنین تخمین زده می‌شود که بین 5درصد تا 10درصد هزینه‌های مربوط به سلامت ناشی از خدمات بالینی غیرایمن است که منجر به آسیب بیماران می‌شود. در این میان سهم نارسایی سیستم‌ها و روال‌ها بیش از نقش افراد است. به‌دلیل اهمیت موضوع ایمنی بیمار، برنامه «بیمارستان دوستدار ایمنی» که یک پروژه سازمان جهانی بهداشت است و هدف آن کمک به مراکز درمانی برای شروع یک برنامه جامع ایمنی بیمار در کشورهاست، در حال اجراست. در همین راستا دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، برنامه بیمارستان‌های دوستدار ایمنی بیمار را براساس استانداردهایی آغاز کرده است. استانداردهای ایمنی بیمار مجموعه‌ای از الزامات هستند که برای اجرای ایمنی بیمار در سطح بیمارستان حیاتی‌اند.
استانداردها در 3 سطح تعریف شده‌اند: استانداردهای الزامی که برای به رسمیت شناخته شدن بیمارستان به‌عنوان بیمارستان دوستدار ایمنی بیمار ضروری است به‌صورت صددرصد تحقق یابند. استانداردهای اساسی شامل حداقل استانداردهایی هستند که بیمارستان باید برای ایمنی بیمار از آن تبعیت کند. استانداردهای اساسی برای محک‌زنی داخلی برای مستندکردن میزان پیشرفت طی زمان حائز اهمیت است. استانداردهای پیشرفته الزاماتی هستند که بیمارستان باید بسته به ظرفیت و منابع خود در جهت دستیابی به آنها به‌منظور تقویت خدمات ایمن اقدام کند.
امروز موضوع ایمنی بیماران از نکات مهمی است که در مراکز معتبر درمانی دنیا مورد توجه قرار‌می‌گیرد.از سال1389 تا‌کنون وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ایران نیز درصدد اجرای طرح ایمنی بیمار برآمده است. همه اقدامات ما در بیمارستان‌ها و همه اقدامات آموزشی و پژوهشی که در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام می‌شود، با محوریت بیماران است. همچنین یکی از مهم‌ترین گام‌های حوزه درمان در زمینه ارتقای ایمنی بیمار، اختصاص ۱۱۰ سنجه با هدف کاهش خطاهای پزشکی، پرستاری و پاراکلینیکی به ایمنی بیمار در نسل سوم اعتباربخشی ملی بیمارستان‌های کشور است.
راهنماهای بالینی پزشکی کشور نیز ابزاری هستند که شواهد علمی را به پیشنهادات عملی تبدیل می‌کنند و در ارتقای کیفیت خدمات، کاهش احتمال خطاهای پزشکی، افزایش ارتقای ایمنی بیمار و افزایش کارایی نظام سلامت مؤثرند.
ارتقای تجهیزات مراکز ارائه‌کننده خدمات تشخیصی، درمانی در زمینه قلب و عروق، ارتوپدی ، چشم‌پزشکی و آموزش روش‌های اجرایی در ارتباط با دستورالعمل‌های ارسالی به‌ویژه دستورالعمل فرآوری مجدد ایمن وسایل پزشکی، ساماندهی و استقرار برنامه مدیریت خطر و ایمنی بیمار در بیمارستان‌های کشور، مدیریت خدمات تشخیصی، درمانی گران‌قیمت یا پر‌تواتر، مدیریت مصرف، تجویز 6 دارو از پرهزینه‌ترین داروهای بیمارستانی، مدیریت ایجاد، استاندارد‌سازی‌ اتاق ایزوله فشار منفی در بیمارستان‌های منتخب برنامه مقررات بین‌المللی بهداشت(IHR) از دیگر اقدامات انجام شده حوزه معاونت درمان در این خصوص است. تاکنون به دستاوردهای قابل‌توجهی در این زمینه همچون کاهش خطاهای پزشکی و هزینه‌های تحمیلی ناشی از آن بر نظام سلامت و جامعه، مدیریت بهینه هزینه خدمات پرهزینه و پر‌تواتر، کاهش مقاومت میکروبی، کاهش میزان طغیان عفونت‌های بیمارستانی و احتمال سرایت به جامعه و افزایش میزان انطباق با قوانین بین‌المللی بهداشتی دست‌‌یافته‌ایم که با ارتقای این شاخص‌ها و اجرای برنامه‌های جدید به شاخص‌های جهانی نزدیک‌‌تر خواهیم شد.