بنیاد بوعلی؛ مدافع اصلی حریم آرامگاه

روابط عمومی بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌‌سینا در پاسخ به گزارش همشهری با عنوان «حریم بوعلی شکست» که در تاریخ شنبه، 17 شهریور، منتشر شده بود،‌ اعلام کرد: نیک می‌دانید که شخصیت عالی‌قدر جناب شیخ‌الرئیس، حجت‌الحق، ابوعلی سینای بزرگ نه تنها برای ایران و جهان اسلام، بلکه برای جهانیانی که هزار سال است از خوان میراث آن بزرگ بهره می‌برند، مایه افتخار، مباهات و قابل تکریم است.  بر این اساس بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا بهمن سال 83 بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست رئیس‌جمهوری وقت، شکل گرفت.

 مرکز این بنیاد بر خلاف سایر بنیادهای مشابه که همگی در پایتخت قرار دارند، در شهر همدان و در کنار آرامگاه شیخ‌الرئیس قرار دارد، اما هیات امنای آن در عالی‌ترین سطح به ریاست وزیر فرهنگ ‌و ارشاد اسلامی و با حضور روسای فرهنگستان‌های علوم‌ پزشکی و علوم، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بنیاد ایران‌شناسی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور، نماینده جمهوری اسلامی ایران در یونسکو، سازمان فرهنگ ‌و ارتباطات، استاندار همدان و 3 نفر از صاحب‌نظران و رئیس بنیاد تشکیل می‌شود.   برخلاف آنچه خبرنگار در گزارش خود آورده است، این بنیاد خصوصی نیست و بر پایه اساس‌نامه خود، غیرانتفاعی و غیردولتی است و همه اموال آن مربوط به دولت است و در تملک هیچ شخصی قرار ندارد و جزو سمن‌های مرتبط با وزارت کشور هم محسوب نمی‌شود. این بنیاد بر اساس قانون از کمک‌های وزارت فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی و سایر دستگاه‌های علمی و پژوهشی کشور برخوردار است و حساب‌رسی سالانه قانون آن به مراجع ذی‌ربط ارائه می‌شود.  لزوم هوشیاری در برابر توطئه‌های فرهنگی و هجمه‌های بی‌امان کشورهای دیگر برای تصاحب میراث علمی بزرگان علم و فرهنگ ایران‌زمین به ویژه شیخ‌الرئیس، بوعلی‌سینا بر هر ایرانی وطن‌دوست و علاقه‌مند به میراث نیاکان واجب می‌کند که نه تنها در جهت تضعیف چنین بنیاد و مراکزی قلم و قدم خود را به کار نبرد، بلکه از هر وسیله و امکانی برای تقویت اقتدار علمی و پژوهشی آن دفاع کند. کارنامه روشن روزنامه همشهری که همواره پشتیبان معرفی میراث مفاخر دینی و ملی بوده است، از نظر مسئولان این بنیاد قابل احترام و ستودنی است. بنابراین در جهت رفع سوءتفاهم‌های ایجاد شده موارد زیر به صورت مختصر به محضر ارجمند اهل قلم و علاقه‌مندان به حکمت و معرفت تقدیم می‌شود.

بنیاد علمی‌ و ‌فرهنگی بوعلی‌سینا با کارنامه‌ای قابل دفاع، برخلاف بی‌مهری‌های مالی، بارها تا آستانه تعطیلی رفته و حالا با گذشت 6 ماه از سال، یک ریال کمک دریافت نکرده است. وعده‌هایی که در برخی رسانه‌ها درج شده یا در قوانین تصویب‌شده میلیاردی نوشته می‌شود، تا تبدیل شدن به بودجه و دریافت از سوی بنیاد، بارها جرح و تعدیل می‌شود و برخی هم روی کاغذ می‌ماند. 

در بند 9 از ماده 6 وظایف بنیاد در اساس‌نامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، نظارت عملی و اجرایی بر حسن اداره مجموعه آرامگاه بوعلی‌سینا ذکر شده که تاکنون عملی نشده است. از سویی وظیفه مسئولان استانی ایجاب می‌کند برای حمایت از چنین بنیادی مکانی در خور شأن شیخ‌الرئیس برای آن تدارک ببینند. به همین دلیل همکاری مدیران کل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان در استقرار دفتر اداری و کتابخانه بنیاد در سال‌های گذشته و اکنون قابل تقدیر است. با این حال به دلایلی که میراث‌ فرهنگی همدان می‌داند،‌ برای تقویت بعد معنوی و نشر آثار شیخ‌الرئیس، که پس از هزار سال هنوز 60 درصد کتب و رساله‌های آن بزگوار تصحیح، چاپ یا به فارسی برگردانده نشده‌اند، قرار شد ساختمان اداری متروک و گلخانه غیرقابل استفاده در محل مجموعه آرامگاه و نه مقبره، بدون آسیب رسیدن به اصل بنا و تغییرات ظاهری در اختیار بنیاد بوعلی‌سینا قرار گیرد. تاکید می‌شود که بنیاد بوعلی سینا به بخش خصوصی تعلق ندارد و مثل بنیادهایی مانند حکمت اسلامی صدرا، شهید مطهری، انجمن آثار و مفاخر ملی و ... با تصویب قانون تشکیل شده است و برخلاف خودزنی‌های فرهنگی که در همدان اتفاق می‌افتد، نهادی علمی و بین‌المللی است که تقویت آن می‌تواند آورده‌های فرهنگی و دانشی برای استان و کشور داشته باشد. 

بزرگان علم و دانایی کشور در هیات امنا و شورای علمی بنیاد مطرح‌ می‌کنند که جنبه جهانی شیخ‌الرئیس، معرفی میراث طبی و فلسفی او در آرامگاه این دانشمند بزرگ، مهجور مانده است و بارها بر همراهی و هم‌گامی معنوی مدیریت آرامگاه برای نشر و ترویج حکمت سینوی و پرهیز از نگاه صرفا توریستی به آرامگاه این دانشمند تاکید شده است.  در جنجال‌های رسانه‌ای ماه‌های اخیر، از جمله ادعای «حکیم ترک» که بر لوح یادبود تندیس شیح‌الرئیس در آنکارا حک شده بود، حذف تصویر شیخ‌الرئیس از دفترچه‌های بیمه، توهین فلان سلبریتی به شیخ در فضای مجازی و استفاده ابزاری از شخصیت بوعلی در آگهی‌های تلویزیونی و بسیاری موارد دیگر، بنیاد بوعلی‌سینا به عنوان مدافع هویت ایرانی شیخ‌الرئیس پیشگام بوده است و البته از حمایت افکار عمومی و نویسندگان بی‌مزد و منت برخوردار و مستظهر به پشتیبانی رسانه‌ای بوده است‌ که جای تقدیر و سپاس دارد. 

درآمد میلیاردی سالانه آرامگاه شیخ‌الرئیس به صندوق دولت واریز می‌شود و معلوم نیست چقدر از آن به همدان یا به آرامگاه ایشان پس داده می‌شود. آیا قدر و منزلت پورسینا که در قله علم و حکمت ایران و جهان ایستاده است به اندازه‌ای نیست که دست‌کم درصدی از این درآمد برای تصحیح، گردآوری، نشر و ترجمه آثار خودش اختصاص داده شود؟ سازمان میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری که صرفا نگاه «بنامحور» به آرامگاه دارد،‌ شایسته است در این زمینه بنیاد را کمک کند یا خود راسا به نشر آثار شیخ‌الرئیس مبادرت کند. 
با بودجه تحقیقاتی 2/1 میلیون یورویی اتحادیه اروپا کار تصحیح الهیات شفا (کمتر از یک‌دهم شفا) در مراحل پایانی است. در فلان کشور عربی و آسیای میانه نیز مراکز تحقیقاتی و پژوهشی درباره آثار شیخ‌الرئیس تاسیس شده است. جای شرمساری است که در موطن بوعلی‌سینا به جای هم‌افزایی به جوسازی‌های بی‌مورد دامن زده می‌شود که میوه آن را بیگانگان می‌چینند. 
شهریور ماه امسال از تصحیح انتقادی «کتاب اول‌القانونی فی‌الطب» به همت ماندگار دکتر نجفقلی حبیبی در آرامگاه بوعلی‌سینا رونمایی شد و مجلدات بعدی آن هم در دست اقدام است. مقدمه انگلیسی این کتاب به قلم استاد معظم، دکتر حسین نصر نگاشته شده است. استاد ارجمند ابن‌سیناپژوه، جناب آقای سیدعبدالله انوار ترجمه موسیقی شفا را به چاپ رسانده و حساب، هندسه و مجسطی آن هم در حال چاپ است. اگر چنین کارهای اثباتی برای معرفی شیخ‌الرئیس انجام ندهیم، تمام تعصبات و رگ گردن قوی‌شدن‌ها به ساعتی فرومی‌نشیند. سیاست علمی بنیاد با توجه به حضور شورای علمی ارجمندی که هر یک خود از مفاخر ملی هستند، تمرکز بر انتشار آثار ابن‌سینا و جلوگیری از دوباره‌کاری و هدررفت منابع مالی است. بنابراین انتظار می‌رود با عینک ملی و حتی جهانی به انجام وظایف بنیاد نگاه شود نه با نگاه محدود اداری و جنبه‌های غیرکارشناسی. 

تشکیل مجمع ابن‌سیناپژوهان جهان‌، جایزه جهانی بوعلی‌سینا (یک دوره‌اش برگزار شده است)، گردآوری آثار چاپی و مخلوط ابن‌سیناپژوهی از سراسر جهان، ساخت سمفونی بوعلی‌سینا، برگزاری همایش‌های علمی و نمایشگاه در کشورهای آسیایی و اروپایی با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تاسیس دفتر همیاران سینوی، ایجاد کتابخانه و مرکز اسناد تخصصی، انتشارات بنیاد، پایگاه اطلاع‌رسانی با هزاران مقاله و یادداشت فلسفی و پزشکی، ارائه مشاوره با پایان‌نامه‌های سینوی و برپایی نشست‌های تخصصی فلسفه و طب سینوی از جمله کارهای بنیاد است که در این گزارش به اشتباه آن را خصوصی و شخصی تلقی کرده‌اند. 

اگر قرار باشد اسم و مسمی به هم بیاید، بنیاد بوعلی‌سینا نزدیک‌ترین و حتی جزوی از میراث سینوی است که در کنار آرامگاه حضرت شیخ، بیشتر از گذشته به انجام وظایف جهانی خویش خواهد پرداخت. این بنیاد نه تنها کوچک‌ترین لطمه‌ای را به حیثیت، عظمت و بزرگی شیخ برنمی‌تابد و از کمترین خدشه به بنای فاخر و ماندگار آرامگاه نمی‌گذرد، بلکه مدافع اصلی حریم و حرمت مادی و معنوی آرامگاه ابن‌سینا و هویت ایرانی آن بزرگوار است و برخلاف مدیرانی که می‌آیند و می‌روند، همواره خود را پاسدار حریم آن حجت‌الحق و شرف‌الملک می‌داند. بنابراین، گزارش خبری موصوف را در حد یک نگاه شخصی - اداری آن هم در مقیاس کوچکی‌ می‌دانیم که بر عظمت جهانی شیخ و وظیفه ملی و همگانی برای معرفی و نشر آثار او واقف نیست. 

دفاع جانانه استاندار مجرب و توانمند از حریم شیخ‌الرئیس، در ارسال نامه و تذکر به رئیس سازمان تامین اجتماعی و سخنان عتاب‌آلود ایشان در سالروز تولد شیخ‌الرئیس در آرامگاه و از سویی تقویت و پشتیبانی از علم و فرهنگ و پژوهش‌های سینوی، نه تنها قابل شماتت نیست،‌ بلکه شایسته تقدیر و سپاس‌گزاری است. انتظار می‌رود به خاطر چنین همت و عزمی مورد تشویق و تایید قرار گیرد نه هجمه و بی‌احترامی. اهتمام استاندار در تکریم مفاخر علمی همدان و به‌ویژه شیخ‌الرئیس همواره مورد تایید اعضای علمی و فرهیخته هیات امنا بوده است. 
از نمونه جریان‌سازی‌های فرهنگی بنیاد در همدان، بنیادگذاری روز و هفته همدان در سالروز تولد ابوعلی‌سینا در اول شهریور هر سال است که اکنون به برند گردشگری،‌ هنری، فرهنگی و اجتماعی تبدیل شده. شایسته نیست خدمات و آورده‌های این بنیاد تحت‌الشعاع نگاه بخشی‌نگر، خودخواهانه و محلی قرار گیرد و استان از برکات میراث علم و معنویت و خرد ابن‌سینا محروم بماند. 

توضیح همشهری


ضمن احترام به پاسخ‌های بنیاد،  مطالعه جوابیه روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا نشان می‌دهد هدف از این جوابیه بیشتر تبلیغ و معرفی فعالیت‌های بنیاد بوعلی است، وگرنه موضوع گزارش همشهری با عنوان «حریم بوعلی شکست» در مورد فعالیت‌های این بنیاد و ارزیابی آن نبود. گزارش یادشده اعتراض به   انتقال مکان بنیاد بوعلی به بنای ثبت‌شده آرامگاه بوعلی‌سینا بوده است. اما بنابر رسالت رسانه‌ای، توضیحات همشهری درباره برخی از بندهای جوابیه در ادامه می‌آید.  
در هیچ بخش از گزارش چاپ‌شده عنوان خصوصی برای بنیاد بوعلی آورده نشده است و صرفا از کلمه غیردولتی استفاده شده که جوابیه هم این صحبت ما را تایید می‌کند. 
در بند 2 جوابیه از اجرای بند 9 اساسنامه بنیاد مبنی بر «نظارت عملی و اجرایی بر حسن اداره مجموعه آرامگاه بوعلی سینا» صحبت شده و سوال ما این است که آیا مسئولان بنیاد بوعلی به همه وظایف خود بر اساس اساسنامه بنیاد خود عمل کرده‌اند و صرفا اجرای این یک بند مانده است؟ و دیگر این‌که آیا صرفا این نظارت باید از طریق استقرار در مکان آرامگاه بوعلی سینا باشد؟ ضمنا در این بخش صحبت از ساختمان اداری متروک و گلخانه غیرقابل استفاده شده است در حالی که فضایی که بنیاد در آن مستقر شده پیش از این، محل کتابخانه ثبت شده بوعلی بود که با ورود بنیاد همه کتاب‌های آن به انبار آرامگاه منتقل شد و در معرض آسیب قرار گرفت. 
 در بند 3 صحبت از اشاعه کتاب‌های بوعلی سینا شده که لازم است اشاره شود؛  در 14 سال فعالیت این بنیاد که یکی از وظایف آن تصحیح کتاب‌های بوعلی‌سینا بوده تعداد عناوین این کتاب‌ها به عدد 10 هم نرسیده است. پس این بند نقد به فعالیت بنیاد بوعلی محسوب می‌شود نه پاسخ به گزارش همشهری.
در توضیح بند 4؛ اگر مسئولان بنیاد تصمیم دارند در برابر عقاید پان‌ترکیسیت‌ها مبنی بر مصادره بوعلی‌سینا به نفع خودشان عمل کنند، خارج از حریم آرامگاه بوعلی‌سینا هم می‌توانند این کار را انجام دهند.
 در بند 6 صحبت از شرمساری درباره جوسازی‌های بی‌مورد رسانه‌ای شده است. مسئولان این بنیاد شبانه و بدون دستور کتبی ریاست سازمان میراث فرهنگی کشور کتابخانه بنیاد را به آرامگاه بوعلی‌سینا منتقل کرده‌اند و حریم آرامگاه مورد آسیب قرار گرفته است و از جوسازی رسانه‌ای صحبت می‌کنند در حالی که رسالت ما در شفاف‌سازی و جلوگیری از تخریب آثار تاریخی شهرمان است.
 در بند 7 و 8 و 9 و 10 درباره عملکرد بنیاد بوعلی و نزدیک ‌بودن این بنیاد به آرامگاه بوعلی سینا و مکان در خور بنیاد صحبت شده که لازم است بگوییم مکان‌های در خور دیگری هم برای این بنیاد وجود دارد که استاندار محترم می‌تواند در اختیار آن قرار دهد. درباره بند 11 که مسئولان بنیاد از برگزاری برنامه روز و هفته همدان صحبت کرده‌اند باید بگوییم این روز قبل از تشکیل بنیاد بوعلی هم وجود داشته است و متولیان زیادی دارد و بنیاد نمی‌تواند این روز را به نام خود مصادره کند. 
در پایان لازم به ذکر است روزنامه همشهری نه تنها علاقه‌مند به حمایت از اشاعه نشر اندیشه‌های ابن‌سیناست بلکه تاکید دارد ده‌ها بنیاد و تشکل دیگر می‌توانند با نام بوعلی و در باب حکمت بوعلی در طب و فلسفه فعالیت کنند و مورد حمایت قرار گیرند.