قم زمین ندارد

ستاره حجتی/خبرنگار

 اگر چه موضوع بازآفرینی شهری با عناوین مختلف در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه کشور هم آمده بود، اما در برنامه ششم توسعه و همچنین وزارت راه‌ و ‌شهرسازی، توجه ویژه‌ای به این حوزه شده است. با این همه گاهی شکل اجرای این بازآفرینی در برخی استان‌ها لنگ می‌زند. فهیمه فتاحی‌زاده، رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره کل راه ‌و ‌شهرسازی قم، در گفت‌وگو با همشهری از اقدامات و مشکلات بازآفرینی شهری در بیش از 1500 هکتار بافت فرسوده شناسایی شده در قم صحبت می‌کند. این گفت‌وگو را بخوانید. 



شرکت عمران و بهسازی شهری قم مدتی پیش درخواستی مبنی بر افزایش میزان بافت فرسوده ثبت شده داشت. در نهایت مجموع بافت شناسایی شده قم چقدر محاسبه شد؟

در 4 سال گذشته رقم تصویب‌شده بافت فرسوده قم 1704 هکتار بود، اما در آخرین جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی در سال گذشته، ما تقاضای افزایش 750 هکتار دیگر را داشتیم. در نهایت 1589 هکتار به عنوان بافت فرسوده تصویب شد. 

از سال گذشته و با ورود مستقیم رئیس‌ جمهوری، بازآفرینی شهری به طور خاص در دستور کار وزارت راه ‌و ‌شهرسازی قرار گرفت. برنامه عملیاتی قم در این زمینه چیست؟

صحبت شما بیشتر در مورد بافت مرکزی و داخلی شهر صدق می‌کند. یکی از مشکلاتی که قم در این زمینه دارد، کمبود زمین است و به همین دلیل ما برای تامین سرانه‌های خدماتی، آموزشی و فضای سبز و از سوی دیگر، پیشبرد طرح‌های مشارکتی با مشکل مواجه هستیم. در برنامه پنجم بیشتر اقدامات در سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه شهر صورت گرفت، اما از سال گذشته به دلیل نزدیکی قم به پایتخت، تردد زائران، مهاجرپذیری بالای شهر و تراکم جمعیتی زیاد، این تمرکز به مرکز شهر آمد و اعتبار ویژه ملی برای 2 کلان‌شهر زیارتی قم و شیراز تصویب شد. هم‌پوشانی بافت تاریخی، فرسوده و منطقه زیارتی موجب شد ما بر خدمات عمومی نگاه ویژه داشته باشیم، اما کمبود اعتبار و زمین تا این لحظه به ما اجازه ورود به طرح «مسکن امید» (احیای بافت فرسوده) را که در 8 مرکز استان در حال اجراست، نداده است.

درواقع هیچ اقدام جدی‌ای صورت نگرفته است؟

این‌طور نیست. در تعریف خط عبوری زائران، ساماندهی بافت تاریخی و فرسوده اطراف حرم، ایمن‌سازی‌ها و بهسازی‌ کف و جداره این محوطه اقداماتی آغاز شده است. در حال حاضر با رقم اعتباری 10 میلیارد تومان 14 پروژه در این محدوده در حال اجراست. از این مبلغ اعتبار هم در سال گذشته مالی 4/4 میلیارد اعتبار نقدی جذب شد که طی همین مدت 3 پروژه به بهره‌برداری رسید.

در آخرین گفت‌و‌گوی ما با وزیر راه ‌و ‌شهرسازی، او بر مشارکت محلی در بازآفرینی شهری تاکید می‌کرد. این مشارکت در قم تا چه حد محقق شده است؟

مشارکت را در 3 بخش باید بررسی کرد. اول بهسازی معابر که در قالب آن مثلا ما کف و جداره را انجام دادیم و ورودی‌ها و خروجی خانه یا مغازه‌ها را خود مالکان انجام دادند. در این بخش مشارکت مردمی بالا بود و در بسیاری نقاط خود مردم زواید بصری را حذف کردند. بخش دوم، ورود سرمایه‌گذاران و انبوه‌سازان به ویژه در حاشیه حرم حضرت معصومه (س) بود که با استقبال خوبی روبه‌رو شد و قرارداد 2 پروژه کلان را هم امضا کردیم. یکی از این سرمایه‌گذاران حتی دفتر توسعه محله‌اش را هم برپا کرده و مشغول جلب و جذب مشارکت‌های محلی است. روند این سرمایه گذاری انجام و مجوزها و کمیسیون‌های لازم گرفته شده است. حتی سرمایه‌گذاری که قرار بود در بافت جدید شهری 280 واحد بسازد به بافت فرسوده وارد شده است. اما در بخش سوم، یعنی مشارکت محلی در محدوده خانه‌ها و بناها متاسفانه چون دولت در سال‌های گذشته از عهده تعهداتش برنیامد، اعتماد عمومی کم شده است. قرار بود تسهیلاتی با سهم 10 درصدی دولت و 8 درصدی مردم در سود پرداخت شود، اما در عمل این اتفاق نیفتاد. البته با توجه به موقعیت فعلی اقتصادی پیش‌بینی می‌شود دوباره مشارکت محلی کاهش یابد.