ابرهای ابهام بالای سر منجی جهان

آرش نهاوندی/مترجم

اقدام موزه لوور ابوظبی در به تأخیر انداختن رونمایی از تابلوی «سالواتور موندی» (به معنای منجی جهان) باعث گمانه‌زنی‌های زیادی درباره هویت صاحبان اولیه تابلو و اصالت آن شده است. تابلوی موسوم به سالواتور موندی اثر لئوناردو داوینچی گران‌قیمت‌ترین تابلوی موجود در دنیاست. این تابلو نوامبر سال گذشته به مبلغ 450میلیون دلار به اداره فرهنگ و توریسم ابوظبی فروخته شد. مقامات حراجی کریستی، کشف تابلوی سالواتور موندی (منجی عالم) را بزرگ‌ترین کشف سده بیست‌ویکم دانسته‌اند. داوینچی در این تابلو حضرت مسیح(ع) را در حالی به تصویر کشیده که یک گوی شیشه‌ای در دست چپ دارد و دست راستش را بالا برده است. قرار بود از این تابلو 18سپتامبر (27شهریورماه) رونمایی شود و سپس در موزه لوور ابوظبی در معرض دید عموم قرار بگیرد. اما اداره فرهنگ و توریسم ابوظبی در توییتی اعلام کرده است که رونمایی از تابلوی سالواتور موندی به تعویق خواهد افتاد. اداره فرهنگ ابوظبی دلیل خاصی را برای این تعویق عنوان نکرده است. با این حال روزنامه نشنال چاپ ابوظبی به گمانه‌زنی در این‌باره پرداخته و نوشته که این تابلو احتمالا قرار است 11نوامبر2018 که مصادف با سالگرد تاسیس موزه لوور ابوظبی است به نمایش درآید. موزه لوور ابوظبی سال گذشته پس از 10سال تأخیر و جنجال توسط امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه در سال2017 گشایش یافت.

ناپدید و پدیدار شدن تابلو

این نقاشی که در حدود سال 1500میلادی کشیده شده، یکی از 20 تابلویی است که گمان می‌رود توسط لئوناردو داوینچی کشیده شده باشد. طبق گفته کارشناسان حراجی کریستی در لندن، این تابلو احتمالا به درخواست لویی سیزدهم پادشاه فرانسه و همسرش به تصویر کشیده شده است. در سال‌های پس از وقوع انقلاب فرانسه، این تابلو که در بخش کلکسیون سلطنتی قرار داشت ناپدید شد و در اواخر قرن هجدهم و سراسر قرن نوزدهم کسی از محل نگهداری این تابلو خبری نداشت. این تابلو در سال1958 یکباره پیدا شد و به قیمت 60دلار خریداری شد؛ به این دلیل که در آن زمان تصور می‌شد این تابلو را «جیوانی بولترافیو» از شاگردان داوینچی کشیده است. اما پس از 6سال بررسی موشکافانه، اصالت تابلوی سالوادور موندی تأیید شد و در نمایشگاه گالری ملی لندن در سال2011 به‌عنوان یکی از آثار لئوناردو داوینچی به نمایش درآمد.

محمد بن‌سلمان، مالک سالواتور موندی 

در زمان انتقال این تابلو به موزه لوور ابوظبی درباره خریدار اصلی این تابلو گمانه‌زنی‌های فراوانی انجام گرفت. اما بعدها مشخص شد که این تابلو توسط بدر بن‌عبدالله بن‌محمد بن فرحان آل سعود از اعضای خاندان خریداری شده است. پس از آن بسیاری از کارشناسان بر این باور بودند که بن عبدالله از طرف محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی این تابلو را خریده است. محمد بن‌سلمان روابط بسیار نزدیکی با شیخ محمد بن‌زائد بن‌نهیان ولیعهد امارات دارد. بررسی سازمان‌های اطلاعاتی در نهایت نشان داد که بن‌سلمان مالک اصلی این تابلوست، اما هیچ‌گاه مشخص نشد که وی چقدر در زمینه خرید این تابلو دخالت داشته است.

تردیدها درباره اصالت تابلو

اصالت این تابلو نیز همواره مورد تردید بوده است. فرانک زولنر مورخ هنر اهل آلمان در مقدمه کتاب خود با نام « لئوناردو-تمام تابلوها، نقاشی‌ها و طراحی‌ها» (چاپ سال2017) نوشت که در نقاشی سالواتور موندی از تکنیک اسفوماتو (روشی برای برجسته‌نمایی که گویی اجسام در میان دود یا مه نشان داده می‌شوند) استفاده شده است. این تکنیک بیشتر به روش نقاشی یکی از شاگردان لئوناردو نزدیک است که در سال‌های دهه1520 در زمینه نقاشی فعال بوده است. به‌کارگیری این تکنیک در دوران لئوناردو چندان رواج نداشته است.
اما مارتین کمپ از داوینچی‌شناسان معروف که کتابی هم با نام «مونالیزا: مردم و نقاشی» به نگارش درآورده درباره اصالت تابلوی سالواتور موندی می‌گوید: به‌رغم صدمه جدی که به نقاشی وارد شده بود، شواهد قطعی مبنی بر اینکه این تابلو کار لئوناردو نباشد وجود ندارد.

داوینچی؛ نمونه یک مرد رنسانسی

لئوناردو داوینچی دانشمند، نقاش، مجسمه‌ساز، معمار، موسیقیدان، ریاضیدان، مهندس، مخترع، آناتومیست، زمین‌شناس، نقشه‌کش، گیاهشناس و نویسنده ایتالیایی دوره رنسانس بود. نبوغ او شاید بیش از هر چیز دیگری مورد توجه بوده‌است. لئوناردو معمولاً به‌عنوان نمونه بارز یک مرد رنسانس معرفی می‌شود. بسیاری از کارشناسان از او به‌عنوان بزرگ‌ترین نقاش تاریخ یاد می‌کنند. عده‌ای نیز او را بااستعدادترین فردی می‌دانند که تاکنون در این جهان زندگی کرده ‌است.
منبع: گاردین