بندر خشک؛ ایده‌ای بلاتکلیف در اصلاندوز

پوپک قاسمی|  اردبیل- خبرنگار:


قرار گرفتن استان اردبیل در مرز مشـترک 380 کیلومتری با جمهوری آذربایجان به عنوان دروازه کشورهای حوزه قفقاز، موقعیت مناسبی برای توسعه اقتصادی به وجود آورده که از این ظرفیت تاکنون استفاده بهینه نشده و استان به لحاظ شاخص‌های اقتصادی وضعیت مطلوبی ندارد. برای استفاده از این ظرفیت طرح‌هایی از جمله ایجاد منطقه آزاد تجاری، صنعتی، منطقه ویژه اقتصادی و بندر خشک از سوی مدیران استانی دولت یازدهم استان ارائه شد. بندر خشک ایده‌ای بود که از سوی «مجید خدابخش» استاندار سابق اردبیل مطرح شد و در جریان برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و آذربایجان در باکو، با قرار گرفتن موضوع اتصال راه‌آهن جمهوری آذربایجان به اردبیل در پروتکل پایانی این کمیسیون امکان عملیاتی شدن به خود گرفت و در بهمن 95 در کارگروه مرزی وزارت کشورتصویب شد. این طرح که با هدف بازگشایی گمرک مرزی اصلاندوز و توسعه مراودات اقتصادی با کشورهای همسایه مطرح شد هنوز به‌جز در پروتکل‌های رسمی شکل عملی به خود نگرفته است.

بن‌بست ارتباطی

نماینده اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی معتقد است با اجرای این طرح در اصلاندوز، اردبیل با وجود موقعیت ژئوپلتیکی در بن‌بست ارتباطی قرار می‌گیرد. 

«صدیف بدری» با اشاره به طرح راه‌‌آهن آستارا - آستارا می‌گوید: در حالی که با اختصاص بودجه‌های لازم برای راه‌آهن تهران – رشت – آستارا، موقعیت استان گیلان به عنوان مسیر کریدور شمال – جنوب در حال تثبیت است، در حالی که پروژه راه‌‌آهن جلفا - اصلاندوز تنها در مرحله مطالعاتی قرار دارد.
 
عضو هیأت رئیسه کمیسیون عمران مجلس با گلایه از مطرح شدن ایده ایجاد بندر خشک بدون توجه به جوانب آن می‌گوید: لازم است با در نظر گرفتن اصول قانون اساسی و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری، در توسعه زیرساخت‌ها مزیت‌های منطقه‌ای استان مد نظر قرار گیرد تا اردبیل بتواند به فراخور نیازها و استعداد رشد خود، سرمایه و امکانات لازم در دسترس داشته باشد. 

وی تاکید می‌کند: اولویت استان سرمایه‌گذاری بر ظرفیت‌های گمرک بیله‌سوار است که اگر چه تعطیلی گمرک اصلاندوز برای همه اهالی استان ناراحت‌کننده بود، ولی نمی‌توان برای پاک کردن آثار این اهمال‌کاری صورت‌گرفته، سرنوشت کل استان اردبیل را به بازی گرفت. بدری می‌گوید: مسیر بیله‌سوار – گرمی – اردبیل – سرعین – نیر – سراب – تبریز – نخجوان و ترکیه توجیه‌پذیرترین مسیر برای حفظ مزایای رقابتی استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی است و این مسیر اگرچه کمی طولانی‌تر از مسیر اصلاندوز – جلفاست، ولی بازار گسترده‌ای را هم برای جمهوری آذربایجان و هم برای محصولات تولیدی استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی فراهم می‌کند.  نماینده مردم اردبیل تاکید می‌کند: تصمیم‌گیری اشتباه می‌تواند آثار مخربی بر سرنوشت اقتصادی استان اردبیل داشته باشد و با توجه به وضعیت پیچیده کنونی بررسی و تعیین رویه‌های منطقی و دارای توجیه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای استان ضروری است.


جایگزینی طرح‌های اقتصادی دیگر

نماینده شهرستان‌های پارس‌آباد و بیله‌سوار می‌گوید: در مورد مطالعات امکان‌پذیری احداث پایانه لجستیکی اصلاندوز (بندر خشک) باید به تقویت نقش اقتصادی طرح توجه بیشتری شود و توجیه اقتصادی آن برای 2 کشور مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد تا ایران و جمهوری آذربایجان در قبال درآمد‌های حاصله از این پایانه، برای تامین هزینه اجرای طرح تمایل بیشتری داشته باشند.

«شکور پورحسین» درباره آخرین وضعیت راه‌اندازی بندر خشک اصلاندوز می‌گوید: در جلسه‌ای که با کارشناسان متخصص این حوزه داشتیم، واژه بندر خشک را اصطلاحی گنگ و مبهم توصیف کردند و چون تجربه این طرح اقتصادی به‌خوبی جا نیفتاده است، طرح‌های اقتصادی دیگری پیشنهاد کردند. پورحسین عنوان می‌کند: راه‌اندازی پارک استراتژیک کشاورزی یا مرکز رشد کشاورزی مراکز جایگزین معرفی‌شده به‌جای احداث بندر خشک بود که امکان‌سنجی راه‌‌اندازی این مراکز و مقایسه با مزیت‌های بندر خشک نیاز به مطالعه و بررسی بیشتری دارد. شمال استان در حال حاضر با قرار گرفتن در منطقه آزاد تجاری امکان توسعه اقتصادی بیش از پیش را دارد و در صورت فراهم کردن زیرساخت‌های توسعه می‌توان طرح‌های اقتصادی زیادی در این منطقه اجرا کرد که همه آنها با توجه به ظرفیت تولیدی و مرزی منطقه خبر از تحولی عظیم در اقتصاد استان می‌دهند.  نماینده پارس‌آباد و بیله‌سوار اظهار می‌کند: منطقه مغان در شمال استان اردبیل یکی از مناطق مستعد در بخش کشاورزی است که به انبار غله شمال غرب کشور مشهور است و هزاران تن محصول کشاورزی از جمله غلات، دانه‌های روغنی و محصولات دامی و باغی در این منطقه تولید می‌شود که با استفاده از طرح‌های اقتصادی و موقعیت مرزی می‌توان این تولیدات را با برنامه‌ریزی و فراوری مناسب روانه بازارهای بزرگ کشورهای شمالی کرد تا ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور داشته باشد.


مزایا و کارکرد بندر خشک

بر اساس آیین‌نامه اجرایی ایجاد و فعالیت بنادر خشک در کشور مصوبه سال ۹۳، بندر خشک به پایانه‌ای ترکیبی در داخل کشور و مجاور خطوط اصلی ریلی و جاده‌ای مبادلاتی مانند ایستگاه‌های ریلی و پایانه‌های جاده‌ای گفته می‌شود که در نزدیکی مراکز تجمع کالا (تولید یا مصرف) بوده و حداقل به وسیله ۲ شیوه ریل و جاده به بنادر ساحلی یا مرزهای فعال تجاری متصل است. راه‌اندازی این طرح اقتصادی چند سالی است که در دستور کار دولت قرار گرفته است و بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده اردبیل به همراه استان‌های یزد، گلستان، تهران و اصفهان در لیست بنادر خشک کشور قرار گرفت که بعد از 2 سال از تصویب راه‌اندازی این بندر در حال حاضر این طرح اقتصادی وضعیت بلاتکلیف و نامعلومی دارد. کارشناسان اقتصادی معتقدند بنادر خشک، جمعیت زیادی را در خود جای می‌دهند و با ایجاد کارآفرینی بسیار بالا، واردات، صادرات و احداث بنگاه‌های صنعتی و تجاری در آنها به‌راحتی قابل شکل‌گیری است و این بنادر به طور مستقیم باعث توسعه شبکه حمل‌و‌نقل جاده‌ای، لجستیک ترکیبی و کانتینری شده و زمینه را برای ارتباط ریلی فراهم می‌سازند. اما ایجاد بندر خشک در اصلاندوز خط ریلی را به سوی جلفا هدایت می‌کند که به نظر می‌رسد از نظر ارتباطی برای کل استان شرایط اقتصادی مناسبی فراهم نمی‌کند.