کرسی ضد تحریم در سازمان ملل

محمدامین خرمی/ خبرنگار
در سیاست بین‌الملل، تحریم‌ را «تیغ کند» دیپلماسی می‌دانند اما استفاده دائمی و گسترده برخی کشورهای جهان از این ابزار طی دهه‌های گذشته، آن را به «تیغ تیز» بر گلوی مردم کشورهای تحریم‌شده تبدیل کرده است؛ موضوعی که 4سال پیش به ایجاد پست گزارشگر ویژه درباره آثار منفی این تحریم‌ها در سازمان ملل منجر شد.

شورای حقوق بشر سازمان ملل در تابستان سال 1393(2014) طی بیست‌و‌هفتمین نشست سالانه خود با تصویب قطعنامه 21/27 نسبت به آثار مخرب تحریم‌های یکجانبه بر زندگی مردم جهان هشدار داد و پست «گزارشگر ویژه درباره آثار منفی اقدامات تنبیهی یکجانبه بر حقوق بشر» را ایجاد کرد. ضرورت توجه به آثار منفی تحریم‌های یکجانبه کشورها علیه یکدیگر پس از آن مورد توجه قرار گرفت که کشورهای عضو سازمان ملل و نهادها و سازمان‌های بین‌المللی مختلف طی سال‌های اخیر بارها در گزارش‌های خود نسبت به تأثیر منفی تحریم‌ها بر زندگی مردم کشورهای تحریم‌شده هشدار دادند. طبق اعلام شورای حقوق بشر سازمان ملل، اکنون بیش از یک‌سوم مردم جهان به نوعی تحت‌تأثیر تحریم‌هایی قرار دارند که خارج از چارچوب شورای امنیت و به‌صورت یکجانبه یا چندجانبه از سوی کشورها اعمال می‌شوند.

در قطعنامه شورای حقوق بشر سازمان ملل آمده است که اقدامات تنبیهی یکجانبه ازجمله تحریم‌های اقتصادی خلاف حقوق بین‌الملل، حقوق بشردوستانه بین‌المللی، منشور سازمان ملل و همچنین اصول و قواعدی است که روابط دوستانه میان کشورها را مدیریت می‌کنند. این قطعنامه آثار تحریم‌های اقتصادی را فراتر از اقتصاد کشورها می‌داند و تأکید می‌کند که تحریم‌ یک کشور علیه کشور دیگر، عواقب اجتماعی بسیاری در میان مردم ازجمله گسترش فقر را به‌دنبال خواهد داشت.

شورای حقوق بشر که یکی از ارکان فرعی مجمع عمومی سازمان ملل به شمار می‌رود و وظیفه آن بیان موارد نقض حقوق بشر در جهان است، در قطعنامه 21/27 از کشورهای جهان خواسته نه‌تنها در مقابله با یکدیگر به تحریم‌های یکجانبه متوسل نشوند، بلکه از اجرای تحریم‌های مورد نظر یک کشور علیه کشور دیگر به‌خصوص تحریم‌های اقتصادی که به‌عنوان اقدام تنبیهی دنبال می‌شوند، خودداری کنند. ‌این شورا همچنین استفاده از تحریم به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار سیاسی و اقتصادی علیه کشورها به‌خصوص کشورهای در حال توسعه را محکوم کرده است.

کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل چند‌ماه بعد از این قطعنامه «ادریس جزایری» معاون پیشین وزیر خارجه الجزایر و مشاور رئیس‌جمهور این کشور را به‌عنوان گزارشگر ویژه تعیین کردند. وظیفه او بررسی آثار منفی اقدامات تنبیهی و تحریم‌های یکجانبه بر زندگی مردم کشورهای تحریم‌‌شده اعلام شد. گزارشگر ویژه به‌صورت مستقل فعالیت می‌کند و گزارش خود را در نهایت در اختیار رئیس شورای حقوق بشر قرار می‌دهد.


از کوبا تا ایران؛ هدف تحریم‌های یکجانبه

ادریس جزایری پس از آغاز فعالیت خود، نخستین‌بار در ماجرای ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان آمریکا و کوبا، از طرف شورای حقوق بشر سازمان ملل اعلام موضع کرد. باراک اوباما و رائول کاسترو برای برقراری مجدد روابط میان 2 کشور به نتیجه رسیدند و در تابستان داغ سال 1394(2015) پرچم آمریکا در سفارتخانه این کشور در هاوانا بالا رفت. گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر بلافاصله با استقبال از برقراری روابط 2 کشور، خواستار برچیدن تحریم‌هایی شد که طی 53سال، اقتصاد و زندگی مردم کوبا را هدف قرار داده بود.

اندکی بعد در تیرماه 1394همزمان با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های بزرگ، ادریس جزایری بار دیگر ضمن استقبال از توافق هسته‌ای، خواستار تسریع در روند لغو تحریم‌ها علیه ایران شد. جزایری گفت که «تحریم‌های تلنبار‌شده» یکجانبه و چندجانبه علیه ایران، تأثیر مخربی بر اقتصاد این کشور و زندگی مردم عادی داشته است؛ موضوعی که در نهایت به پایمال‌شدن حقوق اولیه ایرانی‌ها ازجمله حق دسترسی به غذا، بهداشت و توسعه منجر شده است.

تحریم‌های اعمال‌شده علیه سریلانکا، سودان، بلاروس، یمن، روسیه، ونزوئلا، زیمبابوه و سوریه دیگر مواردی است که تاکنون گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر درباره آثار مخرب آنها هشدار داده است. ادریس جزایری در دی‌ماه 1395 همزمان با روز اجرای برجام نیز ضمن استقبال از لغو تحریم‌‌های آمریکا، نسبت به اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به بهانه برنامه موشکی «ظرف کمتر از 24ساعت پس از اجرای برجام» ابراز نگرانی کرد. این دیپلمات باسابقه اکنون بار دیگر با صدور بیانیه‌ای خطاب به دولت آمریکا از این کشور به‌خاطر بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه علیه ایران انتقاد کرده است. جزایری گفته است: «اگر تحریمی علیه یک کشور اجرا می‌شود، این تحریم‌ها باید موجه باشد و به رنج انسان‌های بی‌گناه منجر نشود.» او با توجه به پایبندی ایران به تعهداتش در چارچوب برجام، خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی و بازگرداندن تحریم‌ها را «غیرقانونی» خوانده است. در بیانیه او همچنین آمده که مخالفت همه اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل که «در واقع همه هم‌پیمانان آمریکا هستند» تأییدی است بر «نامشروع» بودن بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه و فرامرزی آمریکا علیه ایران. جزایری به اثرات «غیرعادلانه» تحریم‌ها بر اقتصاد و ارزش پول ملی ایران اشاره کرده و هشدار داده است که این شرایط در نهایت به فقیر‌شدن میلیون‌ها نفر از ایرانی‌ها و همچنین مختل‌شدن روند واردات کالا ازجمله موادغذایی و دارو به ایران منجر خواهد شد.