تخته سیاه در جعبه جادویی

محمد سرابی | روزنامه‌نگار 

ماه پیش آلودگی هوا چند روزی مدرسه‌ها را تعطیل کرد و کمبود گاز و تعطیلی‌های احتمالی بیشتر هم در پیش است. وقتی کلاس‌های مدرسه خالی و بچه‌ها در خانه هستند، آیا از بین این همه شبکه تلویزیونی می‌توان یک شبکه را به برگزاری کلاس‌ درس اختصاص داد؟ علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش، 29آذر در چهاردهمین جلسه شورای معاونان گفت:«مدرسه تلویزیونی با رویکرد آموزش واقعی و عدالت‌محور به‌طور جدی دنبال می‌شود.» استفاده از تلویزیون برای آموزش درس قبلا در «مدرسه تلویزیونی ایران» تجربه شده است. علی فرهادی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش و سخنگوی این وزارتخانه در گفت‌وگو با همشهری از آمادگی این وزارتخانه برای راه‌اندازی کلاس‌های درس تلویزیونی می‌گوید.
رقابت گوشی و تلویزیون
بچه‌ها این روز‌ها کمتر تلویزیون نگاه می‌کنند و بیشتر سراغ گوشی می‌روند. اپلیکیشن شاد هم که در گوشی‌ها فعال است. 
علی فرهادی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش درباره رویکرد کلی وزارتخانه متولی مدرسه‌ها به همشهری می‌گوید:«در انتخاب بین برنامه تلویزیونی و نرم‌افزار شاد اولویت آموزش و پرورش بر تقویت و توسعه شاد است، زیرا این نرم‌افزار یک ارتباط تعاملی میان دانش‌آموز و معلم برقرار می‌کند؛ درحالی‌که برنامه‌های تلویزیونی یک‌طرفه هستند. در عین حال در نقاطی از کشور اینترنت پایدار و قوی نداریم در نتیجه نیازمند جایگزین‌هایی هستیم که برنامه تلویزیونی می‌تواند این جایگزین باشد.» یک دلیل دیگر استفاده آموزشی از تلویزیون ساخت برنامه‌های استاندارد با حضور معلمان ماهر است.

هزینه‌ تولید برنامه آموزشی
برنامه تلویزیونی حتی اگر در یک استودیوی بسته اجرا شود هزینه تولید و پخش زیادی دارد. شنیده شده که در همین زمینه اختلافاتی بین صدا و سیما و آموزش و پرورش پیش آمده است. صداوسیما بودجه زیاد و به همین نسبت حاشیه‌ها و انتقاد‌های زیادی دارد. بودجه آموزش و پرورش هم زیاد است اما بخش عمده این بودجه صرف پرداخت دستمزد معلمان و مخارج مدرسه‌ها می‌شود. حال کدام‌یک از این ارگان‌ها باید هزینه تولید را بپردازند؟
وقتی از فرهادی در این‌باره سؤال می‌کنیم او تأکید می‌کند:«تعامل صداوسیما در این زمینه مثبت است. یک جلسه مشترک با مسئولان صداوسیما درباره مدرسه تلویزیونی ایران برگزار شد. نظر ما این است که محتوا از سوی آموزش و پرورش تهیه و از طریق صداوسیما پخش شود. اگر تولید از طرف ما و پخش از طرف صداوسیما باشد هزینه‌ها هم کاهش پیدا می‌کند.»

جذابیت کلاس تلویزیونی
کلاس‌های درس فقط صحبت کردن تعدادی معلم در مقابل دوربین نیست. دانش‌آموزان امروز برنامه‌هایی را می‌پسندند که شامل جلوه‌های تصویری زیبا و سرگرم‌کننده باشد. آیا آموزش و پرورش ظرفیت تولید تعداد زیادی برنامه درسی برای 12پایه تحصیلی را دارد؟ فرهادی با تأکید بر توان فنی تولید برنامه‌های درسی بیان می‌کند:«این توان را می‌توان در ویدئو‌های نرم‌افزار شاد و در سامانه رشد مشاهده کرد. حتی برخی مدارس مانند مدرسه ماندگار البرز برنامه‌های آموزشی متعددی از کلاس‌های درس تهیه‌ کرده‌اند که در مناطق دیگر کشور استفاده می‌شود، بنابراین از نظر تولید و کیفیت محتوا مشکلی نداریم.» معاون برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش همچنین می‌گوید:«امیدواریم مدرسه تلویزیونی ایران همین امسال به نتیجه مطلوب برسد.»

تجربه طولانی کلاس تلویزیونی

برگزاری کلاس‌های آموزشی در تلویزیون سابقه طولانی دارد و به سال‌های 40شمسی بازمی‌گردد. در این زمان برنامه‌هایی با محتوای علمی و با نام «تلویزیون آموزشی ایران» در شبکه دوم که تازه‌تاسیس بود پخش می‌شد. برگزاری رسمی کلاس درس به‌عنوان جایگزین کلاس‌ حضوری در سال تحصیلی 1366 و  1367 انجام شد. در دوران جنگ ایران و عراق و زمانی که موشک‌باران و بمباران‌ عراق باعث تخلیه شهر و تعطیلی کلاس‌های درس شده بود، شبکه 2 شروع به تولید و پخش برنامه‌های درسی مدارس کرد. البته فقط بخشی از زمان یکی از 2شبکه تلویزیونی به این کار اختصاص یافته بود که در نتیجه محدودیت زمان و امکانات باعث شد این برنامه‌ها همه درس‌ها و مقاطع را پوشش ندهند. بعد از پایان جنگ هم مشخص نشد که دانش‌آموزان چقدر از این برنامه‌ها استفاده کرده‌اند. دوره دومی که کلاس‌های درس مدرسه به تلویزیون راه پیدا کرد امکانات خیلی بیشتر شده بود. اواخر اسفند سال 1398که کرونا در ایران فراگیر و مدرسه‌ها تعطیل شد، شبکه آموزش شروع به پخش برنامه‌های درسی با عنوان «مدرسه تلویزیونی ایران» کرد. این‌بار کیفیت تولید برنامه‌ها بهتر بود و زمان شبکه‌آموزش‌۷ و بخشی از زمان شبکه‌۴ در اختیار آن قرار گرفت. با طولانی‌شدن دوره کرونا، اپلیکیشن شاد کاربرد بیشتری پیدا کرد و بعد از چند‌ماه فضای آموزش را در اختیار گرفت. با این حال قسمتی از برنامه‌های مدرسه تلویزیونی ایران تا چند سال بعد همچنان تولید و پخش می‌شد.