چرا «مکتب بهزاد» به نام افغانستان شد؟
در بیستمین نشست کمیته بیندولتی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، افغانستان موفق شد«هنر مینیاتور به سبک بهزاد» را در یونسکو به نام خود ثبت کند؛ موضوعی که در روزهای گذشته منجر به انتقادهای فراوانی شده است.
دبیرکل مرکز مطالعات منطقهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی در برنامه «پارک وی» تلویزیون اینترنتی همشهری در اینباره گفت: در منطق کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو، ثبت یک عنصر فرهنگی نه بهمعنای صدور سند مالکیت، بلکه بهمعنای پذیرش تعهد برای پاسداری از میراث زنده است. فهرست معرف میراث فرهنگی ناملموس بر پایه مفاهیمی چون پاسداری، انتقال بیننسلی، افزایش آگاهی و همکاری بینالمللی شکل گرفته و هدف آن، عبور از منطق «ثبت به نام یک کشور» و حرکت بهسوی مسئولیت مشترک دولتها در قبال سنتهایی است که اغلب ریشههایی فراتر از مرزهای سیاسی امروز دارند.
آتوسا مومنی با تأکید بر اینکه ثبت «مکتب بهزاد» یا «مهارت آینهکاری در معماری ایران» را باید در همین چارچوب خواند، افزود: کنوانسیون ۲۰۰۳ تصریح میکند که آنچه ثبت میشود، شیء یا بنا نیست، بلکه دانش، مهارت، شیوه عمل و شبکه انسانی حاملان میراث است. به همین دلیل، ثبت یک عنصر در فهرست معرف، نه حذف دیگر کشورها از صحنه است و نه تثبیت انحصار فرهنگی، بلکه شکلگیری یک میثاق مسئولیت برای تداوم حیات آن سنت به نمایندگی از جوامع حامل به شمار میآید.
او با بیان اینکه بخش مهمی از میراث فرهنگی ناملموس در منطقه آسیای غربی و مرکزی ذاتا فراملی است، اظهار کرد: نمونههایی چون نوروز، هنر مینیاتور، شاهینبازی، فرهنگ خوراک، پوشاک و آیینها، همگی نشان میدهند که یونسکو این عناصر را در افق «پهنههای تمدنی مشترک» میفهمد. از همین رو، سازوکار پروندههای چندملیتی در دستورالعملهای اجرایی کنوانسیون پیشبینی شده و امکان الحاق دولتهای دیگر به یک پرونده ثبتشده، مسیری رسمی و پذیرفتهشده به شمار میآید. در این نگاه، پاسداری از میراث، مستلزم حمایت از جوامع حامل، آموزش، مستندسازی و پیوند سنت با زندگی امروز است.
