پیش‌قراول نوآرها

نادیده گرفتن جان هیوستن توسط منتقدان پیرو نگره مؤلف، خطایی استراتژیک بود که براساس آن برای اثبات مثلا هوارد هاکس باید هیوستن کوچک شمرده می‌شد و برای بزرگ کردن فیلم «خواب بزرگ» باید فیلم «شاهین مالت» کوچک دانسته می‌شد. در طبقه‌بندی معروف اندرو ساریس، هیوستن جزو کسانی قرار گرفته که انگار به شهرت و اعتباری بیش از آنچه استحقاقش را داشته دست‌یافته، درحالی‌که با تئوری و دسته‌بندی ساریس او «کم قدر از آنچه به‌نظر می‌رسد» است. واقعاً؟! فیلم‌ها در دسترس هستند و می‌شود براساس آنها قضاوت کرد. سازنده فیلم «شاهین مالت»، «گنج‌های سیه رامادره»، «جنگل آسفالت» و... کم‌قدرتر از آن چیزی است که به‌نظر می‌رسد؟ البته می‌شود در کارنامه پرفراز و نشیب هیوستن در دهه‌های60و 70میلادی، فیلم‌هایی معمولی و حتی ضعیف یافت ولی خب که چه؟ کدام حرفه‌ای شاغل در هالیوود با بیش از نیم‌قرن فعالیت هنری را می‌توان سراغ گرفت که همه فیلم‌هایش شاهکار باشد؟ تازه نکته اینجاست که داستان نادیده گرفتن هیوستن نه با فیلم‌های معمولی‌اش که با آثار فوق‌العاده‌ای چون همین فیلم شاهین مالت شروع شد؛ پیش‌قراول نوآرهای آمریکایی و آغازگر شمایلی به نام بوگارت که نه مقهور کتاب دشیل همت می‌شود و نه نادیده‌اش می‌گیرد. ماجراهای فیلم از این قرار است؛ زنی که خودش را خانم وارلی معرفی می‌کند به سام اسپید و مایلز آرچر که یک دفتر کارآگاهی خصوصی دارند مراجعه می‌کند و می‌گوید: شخصی به نام فلوید تزربی خواهرش را فریفته و با خود به سانفرانسیسکو آورده است. آرچر هنگام تعقیب تزربی به‌دست ناشناسی کشته می‌شود و طولی نمی‌کشد که خود تزربی هم به قتل می‌رسد. مرد ناشناسی به نام جویل کایرو به اسپید مراجعه می‌کند و از او می‌خواهد یک مجسمه شاهین سیاه رنگ را در مقابل 5هزار دلار بیابد و به او تسلیم کند. اسپید در می‌یابد که نام واقعی خانم وارلی، بریجیت اوشانسی بوده و او نیز به‌دنبال مجسمه است و...
جان هیوستون درباره این فیلم گفته است: من ظرف ۲ هفته فیلمنامه‌هایی نوشته‌ام و براساس‌شان فیلم ساخته‌ام. گاهی پیش آمده که یک سال و نیم فقط روی یک فیلمنامه کار کرده‌ام. شاهین مالت در زمان بسیار کوتاهی نوشته شد؛ چون براساس کتاب بسیار خوبی بود و زیاد لازم نبود که چیزی به آن اضافه کنم. مسئله چسبیدن به ایده‌های خود کتاب بود؛ در واقع ساختن فیلمی براساس کتاب. در گنج‌های سیه‌ رامادره فیلمنامه را طی 4_3ماه نوشتم، اما از مدت‌ها پیش به آن فکر می‌کردم؛ ساخت خود فیلم خیلی طول نکشید.