گزارش
ایرانی‌ها بذر هیبریدی ساختند
«بذرهای هیبریدی» یکی از ابزارهای کلیدی برای افزایش بهره‌وری در کشاورزی مدرن هستند
ساسان شادمان | روزنامه‌نگار
در سالهای اخیر، نام «بذر هیبریدی» در گفت‌وگوهای کشاورزان، شرکت‌های تولید بذر و حتی بازارهای میوه و تره‌بار بیش از گذشته شنیده می‌شود؛ بذرهایی که نه تنها کیفیت ظاهری محصول را تغییر، بلکه اقتصاد کشاورزی و الگوهای کشت را نیز در کشورهای مختلف ازجمله ایران تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. اما بذر هیبریدی دقیقا چیست و وضعیت آن در ایران چگونه است؟
چرا بذرهای هیبریدی محبوب شده‌اند؟
افزایش چشمگیر عملکرد در واحد سطح
یکنواختی ظاهری محصول
مقاومت بالاتر به آفات و بیماری‌ها
کاهش مصرف سموم
رشد سریع‌تر و برداشت زودتر
به همین دلیل در محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، خیار، فلفل، بادمجان، هندوانه و ذرت تقریبا‌تبدیل به استاندارد جهانی شده‌اند. اما نقطه ضعف مهمی هم دارند: نسل دوم این بذرها کارایی نسل اول را ندارند؛ بنابراین کشاورز مجبور است هر سال بذر جدید خریداری کند.
بذر هیبریدی چیست؟
بذر هیبریدی نتیجه تلاقی کنترل‌شده 2والد اصلاح شده است؛ والدهایی که هرکدام ویژگی‌های برتر خود را – مانند مقاومت به بیماری، اندازه بزرگ‌تر یا طعم بهتر – به نسل جدید منتقل می‌کنند.
به زبان ساده، بذر هیبریدی «ترکیب برگزیده‌ای» از بهترین صفات است و برخلاف تصور عمومی، تراریخته (GMO) نیست. این بذر نتیجه دستکاری ژنتیک آزمایشگاهی نیست، بلکه محصول همان روش‌های سنتی اصلاح نژاد در مقیاس علمی و دقیق است.
۶ رقم بذرهیبریدی‌بومی در سبد غذایی
ارژنگ جوادی، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی می‌گوید: یکی از دستاوردهای اخیر ما تولید ارقام اولیه بذرهاست. شرکت‌های ما فرآیند چند سالهای را که بسیار طولانی و پرهزینه است با فناوری، کوتاه‌تر کردند تا به عرضه برسند.
اکنون ۶رقم بذر هیبریدی فناورانه درحال طی مراحل ثبت هستند که شامل ارقام در حوزه سبزی، صیفی و غلات می‌شوند.
تلاش برای خودکفایی
در سالهای اخیر، مؤسسات تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی وارد عرصه تولید بذر هیبریدی شده‌اند. نتایج این تلاش‌ها در برخی محصولات مثل خیار گلخانه‌ای، گوجه‌فرنگی، فلفل و برخی بادمجان‌ها امیدبخش‌بوده و نمونه‌های ایرانی با استقبال خوبی مواجه شده‌اند.
چند روز پیش عباس حاجی‌حسینی، رئیس سازمان جهادکشاورزی استان یزد از بهره‌مندی توان اجرایی یک شرکت دانش‌بنیان در تولید بذر هیبریدی به‌عنوان برنامه‌ای تحولی و پایدار در راستای تکمیل زنجیره تولید در این استان خبر داد.او گفت: با بررسی بیش از ۱۴۰۰لاین مادری و ارزیابی‌های منطقه‌ای نسل ششم فلفل، نسل هشتم گوجه، نسل هشتم تا یازدهم خیار و نخستین هیبرید بادمجان شناسایی و تولید شد. وابستگی ۹۸درصدی به واردات بذر هیبریدی سبزی و صیفی چالش بزرگی است. این وابستگی سالانه میلیون‌ها دلار هزینه واردات به کشور تحمیل می‌کند که تسهیلگری و نظارت برای بهره‌گیری از توان واحدهای دانش‌بنیان در تولید بذر هیبریدی گلخانه‌ای در یزد، علاوه بر تأمین نیاز داخلی، وابستگی به واردات را نیز قطع خواهد کرد.
چالش‌های موجود
کارشناسان معتقدند، اگر ایران قصد کاهش وابستگی و تبدیل شدن به تولیدکننده مهم بذرهای هیبریدی را دارد باید به سمت ایجاد «صنعت بذر» حرکت کند، نه صرفا «تکثیر بذر».
کمبود زیرساخت‌های پژوهشی گسترده
سرمایه‌گذاری کم در بخش R&D کشاورزی
ضعف نظام توزیع و نظارت بر کیفیت بذرها
رقابت سنگین با برندهای چند ساله بین‌المللی
در همینه زمینه :
