امروز شبیه عصر فاطمی است

محمد سرابی | روزنامه‌نگار

موفقیت نوحه‌ها به ارتباط اشعار با آهنگی بستگی دارد که کلمات روی آن خوانده می‌شود. این آهنگ و ملودی کار نغمه‌پرداز است که آن را به تناسب شعر تنظیم می‌کند. حمید رمی، نوحه‌سرا در برنامه «چارده» تلویزیون همشهری که به میزبانی سیدمحمدجواد شرافت اجرا شد، ارتباط بین این دو را شرح داد و بیان کرد که چرا برخی مداحان شاعر اختصاصی دارند.

اهل خوزستان هستید، فعالیت شهرستان‌ها در حوزه نوحه‌سرایی چگونه است؟
بله شهر دزفول. اتفاق خوبی که در این سال‌ها افتاده، رشد استعداد‌های افراد در شهرستان بود. در گذشته کم می‌دیدیم که کسی از جایی دور از تهران رشد کند، ولی الحمد‌لله این اتفاق الان افتاده و روزبه‌روز دارد بیشتر می‌شود. در عرصه‌های مختلف هم هست، نه اینکه فقط مربوط به نوحه باشد. الان در کانون نغمه‌پردازی خوشدل 90- 80نفر از بچه‌های شهرستان عضو هستند.
چرا نام کانون را «خوشدل» گذاشتید؟
نام کانون به یاد مرحوم «علی‌اکبر خوشدل تهرانی» است که یکی از نوحه‌سرایان باصفای اهل‌بیت(ع) بودند و هنوز هم نوحه‌های ایشان خوانده می‌شود. این کانون را در سال98 تأسیس کردیم که تمرکز آن روی آموزش مبانی نوحه‌سرایی و نغمه‌پردازی بود.
چه ارتباطی بین نغمه‌پردازی و نوحه‌سرایی می‌بینید؟
«نغمه‌پردازی» خودش یک هنر کامل است که با آهنگ و ملودی باید مأنوس باشید. نوحه‌سرایی هم یک هنر دیگری است که باید با شعر مأنوس باشید. خیلی از دوستانی که نوحه‌سرا هستند، در واقع شاعرانی هستند که ملودی را باید دریافت کنند و روی آن ملودی کلمه قرار دهند. نغمه‌پرداز فضایی فراتر از این است، نغمه‌پرداز می‌شود تمام شعر، به‌اضافه تمام موسیقی که ایده‌آل این است.
اگر یک نفر هر دوی این هنر را داشته باشد، چه تأثیری دارد؟
اگر نغمه‌پرداز خودش نوحه‌سرا باشد، کار خیلی بیشتر جلوه می‌کند. اصل ماجرا این است که نغمه و شعر باید با هم از یک ذهن متولد شود. اگر بخواهید یک موسیقی را بسپارید به یک شاعر که بنویسد، خیلی سخت در حال و هوای آن فضایی که آفریدید، قرار می‌گیرد. برعکس وقتی یک شاعر شعری ارائه می‌دهد و شما بخواهید برای آن موسیقی بسازید؛ چون در ذهن آن شاعر نیستید، این کار درست جفت و جور نمی‌شود.
این نتیجه رفاقت بین مداح و شاعر است؟
در فضای سرایش برای اهل‌بیت(ع) تعامل بین شاعر و مداح خیلی مهم است. باید با هم زندگی کنند و یک زیست یکسان کنار هم داشته باشند. ما هم برای مداحانی که بیشترین رفاقت را داشتیم توانستیم کار‌های بهتری بسازیم. فضای مجازی باعث نمی‌شود که شاعری شعری بنویسد و برای دیگران بفرستد و نتیجه هم خوب شود. شاعر با ذهن شاعرانه و حتی موسیقی محور خودش شعری می‌سراید اما مداح است که می‌تواند مثلا درباره
 فراز و فرود شعر کمک کند و مداح است که با مردم ارتباط مستقیمی دارد.
چرا انتقاد می‌شود که بعضی مداح‌ها شاعر اختصاصی دارند؟ 
این انتقاد از یک طرف فضای خوبی برای گفت‌وگو است و نشست‌هایی می‌طلبد تا درباره‌اش صحبت شود. شاید در نگاه اول هم درست نباشد اما تا زمانی که شاعر و مداح به نگاه مشترکی نرسند، نمی‌توانند موفقیتی را رقم بزنند.
چه شد که شعر «همه مادر دارن... » را گفتید؟
این کار مربوط به چند سال قبل بود و در گعده‌های دوستانه بحثی مطرح شد که در نوحه‌های ما مسئله زن کجاست؟ چرا کمرنگ است و نوحه‌هایی که متناسب با مجالس خانم‌ها باشد، نداریم. مداح‌های خانم هم از همین نوحه‌هایی که می‌شنوند و خودشان پیگیری می‌کنند می‌خوانند. من گفتم شاید بحث اصلی مربوط به موسیقی باشد؛ باید از موسیقی زنانه استفاده کنیم.
موسیقی زنانه یعنی چه؟
ما یک موسیقی قرآنی داریم که مقامات است. یک موسیقی نواحی داریم که اکثرا فطری است و از دل انسان بیرون می‌آید و معمولا زنانه است. مثلا لالایی‌های شوشتر معروف است. ما در زندگی می‌توانیم به این جنبه از موسیقی زنانه تمرکز کنیم. چند مورد موسیقی محلی را بررسی کردم و دیدم موسیقی گیلکی خیلی فضای خوبی است که در اینجا از آن استفاده شده« همه مادر دارن من ندارم / سایه سر دارن من ندارم / همه میگن زهرا سیلی خورده / همه باور دارن من ندارم» موسیقی نواحی در اجرا هم برای مخاطب خیلی جذاب است؛ حتی اگر علتش را نداند.
بین نوحه فاطمی و عاشورایی از نظر مضمون و محتوا چه فرق‌هایی است؟
در فضای شعر آیینی، دایره واژگان کمتری دارید.  مخصوصا نوحه که در دایره مصیبت و عزاست و خیلی کلمات کمتری دارد. 
چقدر می‌شود در نوحه از مسائل اجتماعی گفت؟
دغدغه اجتماعی واقعا یکی از رسالت‌های مهم شاعر است. یک موضوعاتی مثلا مربوط به جوانان است؛ نظیر اشتغال و ازدواج. فضایی در هیئت داریم به نام سرود که می‌شود بخشی از دغدغه‌ها را در آن مطرح کرد؛ لازم نیست همه‌‌چیز در نوحه باشد. اول انقلاب آن گروه سرود آباده را داشتیم با شعر معروف مادر برام قصه بگو. بعد یک دوره‌ای این گروه‌های سرود نادیده گرفته شدند تا سلام فرمانده که دوباره اوج گرفت. آن فضا برای مسائل اجتماعی خوب است اما بعضی از مسائل اجتماعی هم هست که باید در نوحه به آن بپردازیم. مثل بصیرت و ولایت‌مداری، پای جبهه حق بودن و بقیه مباحث اصولی.
ویژگی نوحه فاطمی دوران ما چیست؟
عصر فاطمی خیلی نزدیک‌تر است به عصر امروز ما. یعنی نقاط اشتراک بین فاطمیه و امروز  را خیلی می‌شود پیدا کرد. مثلا این کار من مربوط به فتنه «زن زندگی آزادی» بود « من پای تو هستم / حتی اگه هیچ‌کس / پای تو نمونه....»