یادداشت
ایران و روسیه؛ داستان همگرایی بازیگران مستقل
مهدی خورسند؛ کارشناس مسائل بین‌الملل
ایران و روسیه در قبال تحریم‌ها و فشارهای کشورهای غربی در بسیاری از مواقع در شرایط مشابهی قرار دارند. از طرفی ایران با توجه به تنش‌های موجود در غرب آسیا با رژیم صهیونیستی و تحریم‌های چندین‌ساله ساختاری از سوی کشورهای غربی چالش‌هایی دارد. از سوی دیگر هم روسیه با شروع جنگ اول اوکراین در سال2014 ذیل تحریم اروپایی‌ها قرار گرفت. ضمن اینکه ایران و روسیه به‌عنوان 2بازیگر اصلی و مستقل دوران گذار نظم بین‌الملل به‌حساب می‌آیند که خواهان رویکرد چند‌قطبی در جهان هستند و همین موضوع موجب شده که فشارهای دلاری از سوی آمریکا این کشورها را درگیر سازد.
با این اوصاف بین ایران و روسیه و همچنین کشور چین، نوعی همگرایی درحال رخ‌دادن است که در حیطه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی و اجتماعی می‌تواند هم جنبه ایجاد و تثبیت اعتماد بین 2کشور را برقرار سازد، هم از سوی دیگر جنبه تحریم‌شکن در برابر فشار غربی‌ها داشته باشد. روس‌ها بعد از سال2014 به سمت نهادهایی نظیر اتحادیه اقتصادی اوراسیا رفتند تا از این طریق هم همکاری‌های منطقه‌ای را افزایش دهند و هم بتوانند با همگرایی و تقویت ارتباط با سایر کشورها تحریم‌های مختلف غربی‌ها را خنثی کنند.
ایران از سال2019 عضو ناظر این اتحادیه شد و حدود یک سال پیش قرارداد تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را امضا کرد. در اصل جمهوری اسلامی ایران فضای همکاری خود را در اختیار این نهاد قرار داد و رخ‌دادن چنین کاری می‌تواند یک اقتصاد مکمل مطلوب را به دور از فشارهای تحریم دلاری برای هم ایران و هم روسیه برقرار سازد. همچنین از لحاظ ترانزیتی، بعد از جنگ اوکراین، روسیه در یک انحصار ژئوپولیتیکی قرار گرفته است که در این میان یکی از مسیرهای امن، سریع و از دید اقتصادی به‌صرفه، مسیر ایران است و روس‌ها علاقه‌مندند که از این ظرفیت ایران استفاده لازم را ببرند. ایران می‌تواند انرژی روس‌ها را از شمال دریافت و آن را به کشورهایی صادر کند که خواهان نفت و گاز کشور روسیه هستند.
همچنین یکی از مهم‌ترین حیطه‌های همکاری ایران و روسیه مربوط به نهادها و سازمان‌های بین‌المللی است. بین ایران و روسیه در این مورد همگرایی قابل‌توجهی وجود دارد، به‌طور مثال از سال2015 به این‌سو، روسیه تقریبا در برابر قطعنامه‌هایی که علیه ایران صادر شده است، از حق وتوی خود استفاده کرده و در برابر غربی‌ها ایستاده. البته با تمام این اوصاف، یکی از موضوعاتی که می‌تواند همگرایی و همسویی ایران و روسیه را قدرت ببخشد و توان این کشورها را در برابر فشارها افزایش دهد، تکمیل کریدور‌های ترانزیتی و تجاری و همچنین صادرات محصولات فناوری-مهندسی ایران به حوزه آسیای مرکزی و قفقاز است که این حوزه عمق استراتژیک روسیه محسوب می‌شود. گفتنی است حتی موضوع صادرات فناوری ایرانی به خود روسیه نیز قابل تصور و تحقق است.
