فرمول بی‌اثر شدن اسنپ‌بک

احمد میرخدائی | روزنامه‌نگار

با اجرای مکانیسم ماشه از سوی اروپا و آمریکا با هدف بازگرداندن تحریم‌های ذیل قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، در روزهای اخیر بازارهای ارز و طلا دستخوش نوسان شده است. این در حالی است که کارشناسان بارها گفته‌اند این تحریم‌ها اثرات واقعی بر اقتصاد ایران ندارند چراکه هم‌اکنون آمریکا تحریم‌های گسترده‌تری علیه ایران اعمال کرده است. با این حال، نگرانی‌ها و انتظارات تورمی سبب تأثیرپذیری بازارها شده است. به همین دلیل در میزگرد تلویزیون همشهری با حضور حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس و مصطفی موسوی‌نژاد، کارشناس اقتصادی به این موضوع پرداختیم که چطور می‌توان آثار روانی اسنپ‌بک را کاهش داد؟

موسوی‌نژاد: از روز اول برجام مکانیسم ماشه اجرا شد
قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل در حوزه‌های اقتصادی نبود، در حوزه‌های هسته‌ای و تسلیحات بود و محدودیتی برای صادرات نفت ایران، سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت خارجی اعمال نشده است. محدودیت‌ها برای کشتی‌های ایران را هم مشروط به تسلیحات و هسته‌ای کرده است. در دوره قبل از برجام حتی یک بازرسی هم از کشتی‌های ایران با استناد به قطعنامه‌های شورای امنیت صورت نگرفت و نباید مردم را از بازگشت چنین موضوعی ترساند. از روز اول برجام مکانیسم ماشه اجرا شد، چون هر شرکتی می‌خواست در ایران سرمایه‌گذاری کند آمریکا به آنها هشدار می‌داد طبق مکانیسم ماشه هرگاه بخواهد می‌تواند تحریم‌ها را بازگرداند که همین موجب شد سرمایه‌گذاری در ایران در پسابرجام رشد نکند. اما در همان سال‌هایی که در دهه 80قطعنامه‌ها صادر می‌شد تجارت ایران با کشورهایی مثل چین که عضو شورای امنیت هستند رو به افزایش بود، یعنی چین هم قطعنامه‌های سازمان ملل را اجرا نمی‌کرد.

صمصامی: نقش سیاست‌های اقتصادی نادرست در گرانی ارز
بحث روانی اسنپ‌بک را زمانی می‌شود مدیریت کرد که در جهت عکس آن عمل کنیم، یعنی اگر انتظارات به‌دنبال افزایش نرخ ارز است دولت به‌دنبال این باشد که با اجرای سیاست‌های درست، رفتار بازیگران اقتصادی را به سمتی ببرد که درک کنند حاکمیت به‌دنبال گران کردن ارز نیست، بلکه به‌دنبال ارزان کردن آن است. اما متأسفانه سیاست‌های ارزی در جهت تشدید شرایط انتظارات تورمی جامعه بوده است. در شروع دولت چهاردهم با شعار یکسان‌سازی نرخ ارز و مبارزه با فساد و رانت، قیمت ارز نیمایی را بالا بردند اما نرخ ارز آزادهم افزایش یافت. این دومینوی گرانی ارز سبب افزایش قیمت مواداولیه شد و هزینه‌های تولید بالا رفت. همچنین سیاست‌های نادرست در بخش خارجی سبب شد 8میلیارد دلار طلا وارد شود، یعنی به جای بازگشت ارز، طلا وارد و سبب شد اکنون 16میلیارد دلار کالاهای اساسی و مواداولیه در صف تخصیص ارز باشند. ایجاد تالار دوم ارزی هم نادرست است، چون درواقع تشویق صادرکنندگانی است که ارز خود را بازنگردانده‌اند. این سیاست‌ها سبب تشدید افزایش نرخ ارز در بازار قاچاق می‌شود. به‌نظر من عامل گرانی ارز اسنپ‌بک نیست؛ سیاست‌های تجاری و ارزی است. سال گذشته 30میلیارد دلار مازاد تراز تجاری داشتیم و نباید دچار افزایش نرخ ارز می‌شدیم؛ البته اگر ارزها بازمی‌گشت.