گردشگری، مکمل نفت

ناصر رضایی؛ مدیر پژوهشکده گردشگری

در سال‌های اخیر، بحث تنوع‌‌بخشی به اقتصاد ایران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. یکی از محورهای مهم این تحول، توسعه صنعت گردشگری به‌عنوان مکملی برای اقتصاد نفت‌‌محور کشور است. واقعیت این است که گردشگری نباید به‌عنوان جایگزینی برای نفت مطرح شود، بلکه باید در کنار آن به‌عنوان مکملی مؤثر توسعه یابد. البته حرکت از یک اقتصاد تک‌‌محصولی به سمت محصولی دیگر، بدون برنامه‌‌ریزی و زیرساخت‌های لازم، اقدامی آسیب‌‌پذیر و غیرمنطقی محسوب می‌شود. نفت، با همه چالش‌هایش، همچنان ستون اصلی اقتصاد ایران است؛ چنان‌که حذف آن نه ممکن است و نه عقلانی به‌نظر می‌رسد.
به‌عنوان مثال، آمریکا، هم بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیاست و هم بیشترین درآمد گردشگری را دارد. این رویکرد نشان می‌دهد که همزیستی صنایع مختلف به‌ویژه گردشگری و انرژی می‌تواند به پایداری اقتصادی منجر شود.
ایران نیز با برخورداری از تنوع اقلیمی، فرهنگی و تاریخی، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای توسعه گردشگری دارد. از کوه‌های زاگرس تا سواحل خلیج فارس، از جنگل‌های شمال تا کویرهای مرکزی، این سرزمین مجموعه‌‌ای از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی را در خود جای داده است. این تنوع، نه‌تنها در پوشش گیاهی و جانوری، بلکه در سبک زندگی، آداب و رسوم و میراث فرهنگی نیز مشهود است.
کشور ما دارای جایگاه تاریخی و فرهنگی است. در واقع ایران دارای پایگاه‌های تمدنی شناخته‌شده جهانی است و حذف آن از حلقه فرهنگی جهان، تاریخ بشری را ناقص می‌کند؛ کشوری که در پیوندهای انسانی، فلسفی و علمی شرق و غرب نقش کلیدی داشته و دارد؛ نقشی که باید در توسعه گردشگری نیز مورد توجه قرار گیرد.
ایران همچنین با برخورداری از زیرساخت‌های نرم شامل آموزش، پژوهش و خدمات درمانی، ظرفیت بالایی برای جذب گردشگران سلامت دارد.
با این شرایط، معتقد هستم اگر گردشگری به‌عنوان مکملی در کنار صنعت نفت توسعه یابد، می‌توان به رشد درآمد سرانه، افزایش تولید ناخالص ملی و ارتقای رفاه عمومی امیدوار بود. ایران همه ظرفیت‌های لازم برای تبدیل‌شدن به کشوری مرفه‌‌تر را دارد؛ تنها کافی است این ظرفیت‌ها از «داشته‌ها» به «دارایی» تبدیل شوند.