جامعه امروز
کشت خشخاش قانونی شد
کاشت گونه دارویی گیاه خشخاش در ایران برای تولید مسکن‌ها آغاز می‌شود
محمد سرابی | روزنامه‌نگار
مسئولانی از ستاد مبارزه با موادمخدر، دولت، سازمان غذا و دارو، تولید‌کنندگان صنایع دارویی و... می‌گویند برای تامین دارو‌های مسکن باید نوعی از گیاه خشخاش به نام شقایق الیفرا (الیفرا) در ایران کاشته شود؛ کاری که از 20سال قبل قرار بود انجام شود و هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسید. پیش‌ساز‌های دارو‌های مسکن از معدود مواد شیمیایی بودند که در ایران نه تولید و نه از مسیر گمرک وارد می‌شدند، بلکه خودشان به زور از مرز می‌گذشتند تا به داخل کشور برسند. حالا در این زمینه هم ناترازی داریم و تریاک کافی کشف نمی‌شود.
واردات از راه قاچاق
3دهه قبل عمده مواد‌مخدری که قاچاقچیان از مرز‌های شرقی وارد می‌کردند، تریاک بود. کشفیات تریاک طی مراسمی سوزانده می‌شد، اما بخشی از آنها تحت نظارت پلیسی و قضایی به شرکت‌های داروسازی فرستاده می‌شد.
دارو‌های مسکن در ایران پرمصرف هستند. سازمان غذا و دارو در سال1393 استامینوفن را از پرمصرف‌ترین دارو‌ها اعلام کرد. تا سال1403 هم استامینوفن و هم قرص سرماخوردگی بزرگسالان همچنان بین 10داروی پرمصرف ایرانی بودند. مورفین و مواد مشابه آن مانند کدئین و تبائین که در ترکیب این قرص‌ها استفاده می‌شود، بیشتر از کشفیات تریاک به‌دست می‌آمد. از مدتی قبل الگوی اعتیاد در ایران تغییر کرد. ابتدا کراک و بعد شیشه وارد بازار شد. نسل جوان سراغ حشیش و گل رفت. در مقابل، بنا به اعلام ستاد مبارزه با موادمخدر، هم کشفیات تریاک قاچاق کمتر شد و هم ناخالصی‌های آن افزایش پیدا کرد؛ تا جایی که خلوص موادمخدر از 25درصد به 10درصد رسیده است. حالا صنعت داروسازی 2راه پیش‌رو دارد؛ یا اینکه پیش‌ساز‌های دارو‌های مسکن را از کشور‌های دیگر بخرد یا اینکه آن را در داخل کشور تولید کند.
حسین ذوالفقاری، دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در این‌باره گفته است: «اکنون شرکت‌های دارویی و وزارت بهداشت درباره تأمین مخدرهای موردنیاز برای تولید دارو به صراحت اعلام نیاز کرده‌اند. عده‌ای به اشتباه می‌گویند که قصد دارند کشت موادمخدر را در کشور آزاد کنند؛ درصورتی‌که این برداشت غلطی است؛ زیرا شقایق الیفرا توسط کشاورزان قابل استحصال نیست.» فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز از تولید داخلی خشخاش به جای واردات آن سخن گفت و اسحاق اسماعیلی، رئیس اداره دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو نیز تأکید کرد که ماده 41قانون مبارزه با موادمخدر به وزارت بهداشت اجازه می‌دهد تا در مواقع نیاز برای درمان، تولید دارو، تحقیقات و مسائل پزشکی، درخواست کشت خشخاش را مطرح کند و وزارت کشاورزی نیز مکلف به کاشت آن است.
الیفرا را نمی‌شود تیغ زد
از قرن‌ها قبل تولید‌کنندگان تریاک، گیاه خشخاش را در مزارع بزرگ می‌کاشتند و شیره آن را با وسایل ابتدایی استخراج و آماده‌سازی می‌کردند. شقایق الیفرا با دیگر گونه‌های خشخاش تفاوت دارد و نمی‌شود با تیغ‌زدن از آن تریاک به‌دست آورد. برای استخراج ماده افیونی درون این گیاه، باید محصول را به‌صورت صنعتی برداشت کرد و به کارخانه فرستاد. مورفین موجود در الیفرا کم است و برای تولید سنتی تریاک کاربرد ندارد.
در سال 57نزدیک به30هزار هکتار خشخاش در ایران کاشته و مواد دارویی از آن استخراج می‌شد. بعد از انقلاب اسلامی این کار کاملا متوقف و مزارع نابود شدند. در سال 1383مجمع تشخیص مصلحت نظام، کشت شقایق الیفرا برای استفاده دارویی را تصویب کرد. از همان سال موضوع کاشت این گیاه بار‌ها از طرف مسئولان ارشد مطرح شد، ولی هیچ‌گاه اجرا نشد. برخی منتقدان می‌پرسند در شرایطی که زنجیره توزیع دارو و شیرخشک دائما دچار مشکل می‌شود آیا می‌شود اطمینان داشت که تولید داروی مسکن از شقایق الیفرا همیشه تحت نظارت باقی بماند؟ با توجه به تبلیغات منفی و فضای به‌وجود‌آمده، آیا در آینده، ایران متهم به تولید موادمخدر نخواهد شد؟
اطلاعات درباره گیاه الیفرا، کم است
با اینکه تریاک همچنان در رتبه اول موادمخدر مصرفی ایران قرار دارد، در فرهنگ عمومی موادمخدر آنقدر ناپسند است که حتی طرح موضوع کاشت شقایق الیفرا هم با واکنش روبه‌رو می‌شود. عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت تولد دوباره که در حوزه ترک اعتیاد فعالیت می‌کند در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در فرهنگ عمومی ما اطلاعات کافی درباره این مسئله وجود ندارد و نگرانی‌‌ها هم به‌دلیل کمبود اطلاعات است. میزان کشفیات موادمخدر کاهش پیدا کرده است، اما نیاز‌های دارویی همچنان وجود دارد. بهداشت و درمان نیاز به این دارو‌ها دارد؛ درحالی‌که واردات مواداولیه ساده نیست. اگر از کشور‌های دیگر تضمینی برای واردات آسان، کافی و اقتصادی داشته باشیم، می‌توانیم مواد موردنیاز را وارد کنیم، اما در غیر‌این‌صورت باید به کاشت و تولید بپردازیم.» ماجرای قاچاق، واردات و تولید مورفین همچنان ادامه دارد. شقایق الیفرا در کشورهایی مانند اسپانیا و استرالیا برای تولید دارو کاشته می‌شود. فصل کاشت این گیاه اواخر تابستان و اوایل پاییز است و بذر آن را باید وارد کرد؛ به همین دلیل تولید‌کنندگان دارو، اصرار دارند که کاشت آن هرچه زودتر شروع شود.
در همینه زمینه :
