ملاقات با چاقوساز 99ساله ‌

راحله عبدالحسینی | روزنامه‌نگار

به پیرترین چاقوساز ایران معروف است. به گواه شناسنامه 99سال دارد، اما خودش می‌گوید که 8سال از شناسنامه‌اش بزرگ‌تر است.
استاد محمدمهدی محمدی‌تبار اعتبار بازار چاقوسازان زنجان است. هر روز صبح به رسم قدیم، کرکره مغازه را بالا می‌دهد و چراغ کار و کاسبی را روشن می‌کند. با ‌ اینکه اهل خانه از او می‌خواهند دور چاقوسازی را خط بکشد و بیشتر استراحت کند ولی حاج محمدمهدی از کاری که عاشقش است، دست نمی‌کشد.

قدیم
هر روز صبح که چراغ مغازه استاد محمدمهدی محمدی‌تبار، چاقوساز قدیمی زنجان روشن می‌شود، انگار امید و دلگرمی ‌به مغازه‌های دیگر سبزه‌میدان زنجان می‌رسد. او به گرد پیری که روی سر و صورتش نشسته، اعتنایی ندارد و آهسته و آرام به مغازه قدیمی و پر از خاطراتش قدم می‌گذارد. گوشش از حرف 3دختر و 2پسرش پر است که می‌گویند: «قید مغازه را بزن و برای خودت استراحت کن. این روزها که رفت‌وآمد به مغازه و ایستادن پای دستگاه تراش درآمد چندانی هم برایت ندارد.‌ حتی اگر هفته‌ای یک چاقو هم بسازی.» اما حاج محمدمهدی دلش به همان ساختن هفته‌ای یک چاقو با دستانی لرزان هم خوش است و می‌گوید: «چاقوسازی کارم نیست؛ عشقم است.» چند سالی است که دست‌تنها شده و شاگردی ندارد. قدیم‌ترها با کمک 2کارگر روزی 15چاقو می‌ساخت. تنها بودن پیرمرد در مغازه موجب شده که یکی دو باری سارقان وارد مغازه‌اش شوند و با سوءاستفاده از کهولت سن او، دخل مغازه را خالی کنند.

چاقوهای کلکسیونی
چاقوهایی که این روزها در دست حاج محمدمهدی جان می‌گیرد، چاقوهای کوچک و سفری است؛ از همان‌ها که بیشتر جنبه کلکسیونی و دکوری دارد و چون صفر تا صد دست‌ساز است، ارزش بیشتری هم دارد. چاقوهای شیک و ظریف دست‌ساز حاج محمدمهدی بین 1.5تا 10سانتی‌متر طول دارد. می‌گوید: «از قدیم بیشتر خارجی‌هایی که به بازار زنجان می‌آمدند، طرفدار این چاقوهای ظریف بودند.» چاقوهایی که برای خارج کردن تیغه‌چاقو از غلاف، جایی به اندازه سر ناخن ساخته شده تا سال‌های سال در کیف دستی گردشگران به‌عنوان یادگاری جاخوش کند و مغازه ساده و بی‌آلایش او همچنان میزبان گردشگران خارجی باشد.‌

یادگاری در کیف گردشگران
حاج محمدمهدی دلش راضی نمی‌شود از گردشگران خارجی بابت اجرت یکی از همین چاقوها کمی پول بیشتر و حتی دلار بگیرد. او می‌گوید: «همان سود همیشگی و مزد دستم برای من کافی است.» او بین دوست و آشنا و کسبه بازار زنجان به رعایت اخلاق در مسائل مالی، نظم و انضباط شخصی زبانزد است؛ نظمی که هنوز با طلوع آفتاب او را به در مغازه می‌کشاند و تا غروب پای کار نگه می‌دارد. حاج محمدمهدی تمام
فوت و فن چاقو‌سازی‌ را از مرحوم پدرش آموخت و بعدها تجربه‌خود را در اختیار شاگردانش گذاشت. در مغازه استاد کهنسال هنر چاقوسازی زنجان روی همه علاقه‌مندان این هنر باز است و هر پرسشی را با صبر و حوصله پاسخ می‌دهد.

مکث
هنر چاقوسازی در زنجان 
قدمت ساخت چاقو به‌عنوان اصلی‌ترین صنایع‌دستی زنجان به ۲هزار سال پیش می‌رسد. اکنون ۷۰۰کارگاه چاقوسازی در زنجان وجود دارد و 1500نفر در این بخش فعالیت می‌کنند. آب‌دیدگی، برندگی و سختی بالای تیغه‌ها و همچنین ساخت دسته‌های چاقو از شاخ و صدف نیز که ظرافت و دقت فوق‌العاده‌ای را می‌طلبد، از ویژگی‌های چاقوی زنجان است.