انتظارات امنیتی - اقتصادی از نشست دوحه

محمدعلی مهتدی؛ عضو پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب که به درخواست قطر در پایتخت این کشور یعنی دوحه برگزار شد، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. قطری‌ها پس از آنکه خاک کشورشان مورد تجاوز نیروهای صهیونیستی واقع شد چنین اجلاسی را درخواست کردند و سران کشورهای اسلامی منطقه در این مراسم حاضر شدند. درمورد اینکه نتیجه این کنفرانس چه خواهد بود و چه خروجی‌ای برای منطقه از این کنفرانس بیرون می‌آید، چند سناریو قابل طرح و بررسی است. در سناریوی اول چنین به‌نظر می‌رسد که کشورهای منطقه چندان از جرأت لازم برخوردار نباشند که بخواهند اقدام جدی و مهمی در برابر اسرائیل عملیاتی سازند. در چنین حالتی تنها یک بیانیه صادر می‌شود که اقدامات اسرائیل را محکوم می‌کند. این قبیل اقدامات در میدان عمل چندان ارزش خاصی ندارد و نمی‌تواند مانع جنایات اسرائیل شود، چراکه امروزه در سرتاسر جهان نسبت به سیاست‌های رژیم صهیونیستی اعتراض و انتقاد وجود دارد، اما این دولت همچنان نسل‌کشی‌اش در باریکه غزه را پیگیری می‌کند.
 در سناریوی بعدی رویکرد آن است که کشورهایی که در این اجلاس حضور دارند و پیش از این سعی داشتند روابط خود با اسرائیل را در ورطه عادی‌سازی قرار دهند و به پروژه صلح ابراهیم بپیوندند، روابط سیاسی و دیپلماتیک‌شان با اسرائیل را قطع کنند. این حداقل اقدام عملیاتی‌ای‌ است که کشورهای اسلامی منطقه می‌توانند در برابر اسرائیل داشته باشند و بی‌شک همین اقدام اثرگذاری‌های قابل توجه خود را خواهد داشت.
اما در رویکرد و سناریوی سوم وضعیت به شکل دیگری است. با توجه به شرایط کنونی منطقه و در زمانی که اسرائیل به چندین کشور منطقه نظیر لبنان، سوریه، یمن و قطر حمله کرده است، نسل‌کشی و جنایات در غزه را پایان نمی‌دهد و طرح حمله به عربستان، مصر و عراق روی میز آنان است، اقدام شایسته در نشست دوحه آن است که کشورهای حاضر ائتلافی منطقه‌ای در 2حوزه امنیتی و اقتصادی ترتیب دهند که بتواند قدرت بازدارندگی ایجاد کند. در این وضعیت، کشورهای دیگر می‌دانند که حمله به هر عضو این ائتلاف یعنی هجوم به اصل ائتلاف و این کشورهای عضو هستند که به آن پاسخ می‌دهند. این بهترین نتیجه‌ای است که می‌تواند از این نشست گرفته شود؛ اما واقعیت آن است که جسارت چنین اقدامی در برخی کشورهای عرب منطقه وجود ندارد و باید دید که درنهایت چه اتفاق و رخداد‌ی در انتهای این نشست صورت می‌گیرد.
کشورهای حاشیه خلیج‌فارس امنیت خود را برون‌سپاری کرده‌اند و امروزه با توجه به وقایع قطر به‌خوبی روشن شد که چتر امنیتی آمریکا نمی‌تواند از آنان دفاع کند. حتی هدایا و پول‌های اعراب منطقه به سران سیاسی آمریکا نتوانست امنیت را برای این کشورها به ارمغان بیاورد. در چنین وضعیتی، مطلوب آن است که کشورهای منطقه به جای برون‌سپاری امنیت به سمت ایران و کشورهای مقاومت بیایند و از این منظر امنیت‌شان را حفظ کنند.