جامعه امروز
منوی متنوع مرگ
جست‌وجو درباره اینکه چرا انواع مواد‌مخدر صنعتی دائما زیاد می‌شود؟
محمد سرابی | روزنامه‌نگار
بونزای، کمیکال، سورچه، کتامین، فنتانیل، دراگون و... هر چند وقت یک‌بار صحبت از مواد‌مخدر جدید با اسم تازه و اثر خطرناک‌تر از قبلی‌ها مطرح می‌شود. نام‌های گوناگونی که نوجوانان و جوانان در معرض خطر را وسوسه می‌کند ماده جدید را آزمایش کنند و کسانی را که به فکر مقابله با اعتیاد هستند نگران می‌کند چگونه باید از آسیب‌های آن دور ماند.مدتی پیش شهرام دسترنج، مدیرکل مقابله با مواد مخدر ستاد مبارزه با مواد‌مخدر از تنوع زیاد مواد‌مخدر صنعتی خبر داد و گفت: از سال ۲۰۱۵ سالانه به‌طور میانگین ۱۰۰ نوع ماده مخدر نوظهور (NPS) شناسایی شده تا آنجا که اکنون تعداد این نوع مواد‌مخدر به ۱۳۹۱ نوع در جهان رسیده است. همزمان دکتر محسن بابایی، عضو هیأت علمی دانشگاه پلیس نیز این آمار را تکرار کرد و گفت: تا‌کنون 1391نوع ماده مخدر نوظهور شناسایی شده است. وقتی مسئولان از حدود 1400ماده مخدر حرف می‌زنند پس با بازار رنگارنگی روبه‌رو هستیم؛ بازاری که برای تمام دهک‌های ایرانی محصولی ویرانگر دارد.
فهرست‌ها بلند‌تر می‌شود
چرا تعداد مواد‌مخدر صنعتی زیاد می‌شود؟ منصور براتی، پژوهشگر حوزه جرم و مواد‌مخدر در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:«تعداد مواد‌مخدر از روی جدول‌هایی تعیین می‌شود که دولت‌ها و سازمان‌های مسئول برای برخورد با تولید‌کنندگان و قاچاقچیان تهیه می‌کنند. به این صورت وقتی که قانونگذار یک ترکیب شیمیایی را ماده مخدر معرفی می‌کند و تولید و تجارت آن جرم محسوب می‌شود، پس از آن شبکه‌های قاچاق فرمول ساخت را طوری تغییر می‌دهند که ماده جدیدی تولید شود درحالی‌که همچنان آثار مخدر صنعتی را داشته باشد.» او می‌گوید:«یک دلیل دیگر هم ساخت مواد جدید است. مدتی پیش در افغانستان یک گیاه خودرو تبدیل به منبع تولید ماده مخدر جدید شد. گیاه افدرا قبلا به‌صورت خودرو در طبیعت می‌رویید و کاربرد‌هایی در طب سنتی داشت. تولید‌کنندگان متوجه شدند می‌توانند از آن ماده مخدری استخراج کنند و در پیش‌ساز مواد صنعتی مانند شیشه به‌کار بگیرند. این ماده اکنون افدرین و یک مخدر صنعتی جدید است.» به‌گفته او در اواخر سال‌های 90شمسی، تولید افدرین با این روش بر قیمت منطقه‌ای شیشه تأثیر گذاشت و آن را به نصف یا یک سوم قیمت رایج رساند. تا زمانی که افدرین وارد فهرست مواد‌مخدر منطقه شد مایه سودجویی قاچاقچیان بود. فرید براتی سده، مدیرکل سابق درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد‌مخدر درباره تنوع مواد‌مخدر به همشهری می‌گوید: «مواد‌مخدر صنعتی جدید مخصوصا آنهایی که پایه گیاهی دارند یا NPS قبلا به 800نوع رسیده بود که الان ظاهرا 1000نوع مختلف دارد. قاچاقچی‌هایی که می‌خواهند بازار را در اختیار داشته باشند دائما به‌دنبال تولید مواد جدید هستند. چندی قبل مشخص شد که تولید‌کنندگان مواد‌مخدر در شرق آسیا، یک گیاه زینتی آپارتمانی را می‌جوشانند و از آن مخدر به‌دست می‌آورند. این ماده در آینده وارد فهرست مواد‌مخدر جدید می‌شود و آن را طولانی‌تر می‌کند.»
عصاره گیری از حشیش
مواد صنعتی ممکن است پایه گیاهی یا دارویی و آزمایشگاهی داشته باشند. دکتر سعید صفاتیان، محقق در حوزه مواد‌مخدر با اشاره به اینکه مواد‌مخدر صنعتی در حدود 900ماده اصلی طبقه‌بندی می‌شوند، در پاسخ به سؤال همشهری مثالی ذکر می‌کند و می‌گوید:«حشیش یک ماده مخدر سنتی است. اکنون قاچاقچیان ماده اصلی آن، یعنی تتراهیدروکانابینول یا THC را از گیاه شاهدانه استخراج و خالص می‌کنند و آن را در شکل‌های مختلف به فروش می‌رسانند. در نتیجه ماده مخدر جدیدی به فهرست مواد افزوده می‌شود.»
پولدار‌‌ها چی می‌زنند، فقیر‌ها چی؟
20- 15سال قبل شیشه یک ماده گران‌قیمت «بالای شهری» به‌شمار می‌رفت و در مقابل تریاک و حشیش در بازار‌های «پایین شهر» مشتری داشت. کسی که درآمد بیشتری دارد همانطور که برای لباس و غذا پول بیشتری دارد برای مواد‌مخدر هم حاضر به پرداخت پول بیشتری است. کدام مواد‌مخدر صنعتی مخصوص ثروتمندان و کدام مخصوص فقراست؟ منصور براتی می‌گوید:«قبلا تفاوت‌هایی بین مواد‌مخدر قشر مرفه و فقیر وجود داشت مثلا شیشه مخصوص کسانی بود که می‌توانستند قیمت زیاد آن را بپردازند. متأسفانه الان این مواد خطرناک در میان همه اقشار وجود دارد، فقط جنسی که افراد مرفه مصرف می‌کنند خالص‌تر و در نتیجه گران‌تر است.» او تأکید می‌کند:« الان هروئین و مورفین در ایران کمتر رواج دارد و البته گران‌تر است، درحالی‌که ترکیبات متامفتامین و ماریجوانا به اشکال مختلف در میان نوجوانان و جوانان و حتی دانشجویان با هر درآمدی مصرف می‌شود.» براتی سده درباره طبقاتی بودن مواد‌مخدر می‌گوید:«موادی مانند کوکائین آمریکای جنوبی، مانند همه جای دنیا در ایران هم گران است و افراد ثروتمند بیشتر آن را می‌خرند، درحالی‌که مواد ارزان‌تر در دسترس فقرا قرار دارد. شیشه و مواد مشابه آن با ترکیب‌ها و قیمت‌های مختلف در همه طبقات مشتری دارد.»