نشست «شهر و مشروطه»، عصر یکشنبه 14مرداد و همزمان با یکصد و دوازدهمین سالروز امضای فرمان مشروطه در خانه گفتمان شهر برگزار شد. به گزارش روابط عمومی خانه گفتمان شهر، در این برنامه، سیدعبدالله انوار و نصرالله حدادی از تهران‌شناس‌های مطرح، مقصود فراستخواه از حوزه جامعه‌شناسی و همچنین کامران صفامنش، از تاریخ‌پژوهان، مطالبی را بیان کردند که به‌طور خلاصه می‌خوانید.
سیدعبدالله انوار:
به واقع مشروطه تأثیری در حدود و ثغور تهران نداشت و حتی معماری ابنیه نیز تغییری نیافت و تفاوتی با دوره ناصری نکرد. با آمدن رضاشاه، خندق‌های پشت دروازه‌های شهر پُر شد و به این ترتیب، حدود شهر که تا پیش از این با خندق‌ها مشخص می‌شد، از بین رفت. از این زمان، گسترش تهران آغاز شد و به شکل سرطان زده امروز رسید که غرب و شرق و جنوبش معلوم نیست و شمالش هم اگر کوه‌های البرز نبودند، آن سویش هم معلوم نبود. وقتی تهران پایتخت شد به‌خاطر محصور بودن میان کوه‌ها، برتری نظامی داشت اما حالا به کانون همه‌‌چیزها تبدیل شده و باید که این مرکزیت از بین برود.
نصرالله حدادی:
خانه مشروطه تهران کجاست؟ از همان ابتدا اصرار بر این بود که تهران خانه مشروطه نداشته باشد. اما چند نقطه در تهران توانایی این را دارد که خانه مشروطه در آنجا، ایجاد شود. نخستین گزینه مکان مجلس شورای ملی سابق است و بهترین، مهم‌ترین و زیباترین این مکان‌ها، مجلس شورای ملی سابق و خانه میرزا حسین‌خان سپهسالار به‌حساب می‌آید. این خانه در اختیار مجموعه مجلس شورای اسلامی است و در آنجا به همت رسول جعفریان موزه‌ای ترتیب داده شده است. البته به‌نظر من فقط بخشی از این موزه درباره مشروطه است و برخی از قسمت‌های دیگر آن با این مجموعه همخوانی و ربط درستی ندارد. دومین گزینه مناسب برای خانه مشروطه منزل آیت‌‌الله سیدعبدالله بهبهانی در سرپولک است که اکنون در تصرف افغانی‌ها قرار دارد. خانه منتسب به شیخ فضل‌الله نوری، در منطقه سنگلج هم سومین مکان مناسب برای خانه مشروطه است. در این میان تنها مکان باقی مانده و مناسب «قبور شهدای مشروطه» در پشت بیمارستان لقمان حکیم است. متأسفانه طی 4دهه گذشته اصرار غریب و عجیبی بر تخریب اینجا وجود داشت.
مقصود فراستخواه:
مشروطه جنبش شهری بود اما مشروطه نتوانست شهرهای ما را ساماندهی کند. در مشروطه جوش و خروشی در شهرها ایجاد شد و همه ازجمله زنان، اقلیت‌ها، اصناف، روحانیان، روشنفکران، مطبوعات و وکلای مجلس درگیر آن بودند. حتی نظامنامه بلدیه، یکی از نخستین مصوبات مجلس اول مشروطه بود. اما مشکل قبض و بسط شهرهای ما به جان مشروطه افتاد و گفتمان منطقه‌گرایی شکل گرفت. به این ترتیب تا ظهور رضاشاه، کسانی چون شیخ‌محمد خیابانی و میرزا کوچک خان و سالارالدوله و نایب حسین کاشی سربرآوردند.
پس از مشروطه، تا خواستیم قانون را تجربه کنیم و مشارکت نهادینه شود، معاهده 1907به امضا رسید و بعد هم جنگ جهانی اول آغاز شد. مشروطه می‌خواست شهرهای ایران را شکل دهد و توسعه شهری و شهروندی اتفاق بیفتد و البته شواهد زیادی داریم که مشروطه به‌عنوان نوع آرمانی رهایی، نتوانست شهرهای ما را توسعه دهد و تاب‌آوری را امکان‌پذیر کند. او در پایان، خوانشِ «سیاحتنامه ابراهیم بیک» اثر زین‌العابدین مراغه‌ای به‌عنوان نمونه متن پیشامشروطه و «تهران مخوف» نوشته مرتضی مشفق کاظمی به‌عنوان نمونه متن پسامشروطه را توصیه کرد.
کامران صفامنش:
نقشه شهرهای تهران و تبریز در شناخت تاریخ مشروطه پراهمیت است. روی آن محل قرار‌گیری نیروی‌های دولتی از یک سو و نیروهای مشروطه‌خواه از سوی دیگر مشخص شده است. این نقشه‌ها در طول دوران و در زمان قاجار پدید آمده‌اند به‌عنوان مثال یکی از این نقشه‌ها توسط جاسوسان روسی در زمان فتحعلی شاه برداشته شد. در آن زمان این جاسوسان از اکثر شهرهای بزرگ ایران نقشه برداری کردند که حتی مکان خندق‌ها نیز در این نقشه‌ها پیداست. پدربزرگ من اینها را به علاوه عکس‌هایی از مشروطه خواهان حفظ کرد و از طریق پدرم به‌دست من رسید.»
نبود خانه مشروطه در تهران هم قابل توجه است چراکه اکثر مکان‌های مهم در این‌باره را از بین برده‌ایم. روبه‌روی بیمارستان شفا یحیائیان کوچه‌ای به نام 14مرداد وجود داشت، اما بعدها این کوچه را تخریب کردند. در این کوچه بیشترین جنگ‌های مربوط به مشروطه صورت گرفته بود. همچنین در تبریز محله‌ای وجود دارد که بیشتر کنسولگری‌ها آنجا هستند، این محل بسیار اهمیت دارد، اما اکنون به‌دست بساز و بفروش‌ها افتاده است.
چهار شنبه 17 مرداد 1397
کد مطلب :
26218
لینک کوتاه :
newspaper.hamshahrionline.ir/E1pY
+
-
کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به روزنامه همشهری می باشد . ذکر مطالب با درج منبع مجاز است .
Copyright 2021 . All Rights Reserved