دست‌هایم در ۹۰ سالگی لرزش ندارد
بازخوانی آخرین مصاحبه استاد محمود فرشچیان
الناز عباسیان؛ روزنامه‌نگار
رقص مواج‌گونه قلم روی کاغذ با طنین رنگ‌رنگش را چه‌کسی جز استاد محمود فرشچیان می‌تواند به این زیبایی رقم بزند؟ چه‌کسی جز این نقاش چیره‌دست می‌تواند با حفظ سنت‌های نقاشی ایرانی، سبکی نو در این هنر دراندازد و بنیانگذار مکتبی نوین در عرصه مینیاتور ایران باشد؟ کدام دستی جز دستان فرشچیان می‌تواند «عصر عاشورا» را با این عظمت برایمان تداعی کند؟ کدام صاحب هنر است که ضامن‌شدن امام رضا(ع) برای آهو را چنین زیبا به تصویر بکشد و تجسم یتیم‌نوازی مولاعلی(ع) را ترسیم کند؟ در مرداد ماه 1398 پای صحبت های استاد فرشچیان نشستیم که بخشی از آن را پیش رو دارید.
استاد! اگر اجازه می‌دهید سؤال اول این گفت‌وگو را با خبر‌هایی از یونسکو آغاز کنیم. ثبت ملی «استاد محمود فرشچیان» در یونسکو به‌عنوان نخستین گنجینه زنده مینیاتور، اتفاق مبارک و توفیق بزرگی است که نصیب ایران و ایرانیان خواهد شد. این ثبت در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ گویا ۳کشور آمادگی برای ثبت جهانی مینیاتور را دارند.
هنر اصیل نقاشی ایرانی که آن را اصطلاحا مینیاتور می‌گویند هنری است که اختصاص به کشور عزیزمان ایران دارد (ناگفته نماند که اصطلاح مینیاتور واژه‌ای خارجی است که به آثار کوچک و ریز اطلاق می‌شود وگرنه آثاری که در عالی‌قاپو یا چهل‌ستون اصفهان به دیوار‌ها منقوش است، کار‌هایی درشت و چشمگیر است). این هنر همراه تاریخ در بستر عظیم فرهنگی ایران در سالیان دور، رشد و گسترش یافته است، اما متأسفانه همانند دیگر مظاهر افتخارآفرین فرهنگی ایران، کشور‌های همجوار به‌خاطر فرهنگسازی می‌خواهند این هنر را به‌خود اختصاص دهند. خوشبختانه با هوشیاری و درایت مسئولان محترم یونسکو، مصلحت‌اندیشی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، اقدامات مؤثر دانشگاه آزاد اسلامی و پیگیری‌های مستمر دکتر بهمن نامورمطلق، رئیس دانشگاه هنر‌های سنتی ایرانی- اسلامی در شرف ثبت جهانی است. این هنر در زمان تهاجم فرهنگی بیگانگان، دستخوش هجمه فرهنگی شده است و امیدوارم مجددا این هنر اصیل ایرانی به مقام و مرتبه والای خود برسد. بر همین اساس، دانشگاه فرشچیان شروع به‌کار خواهد کرد تا ان‌شاءالله بتوانیم هنر‌های اصیل ایرانی را بیش از پیش گسترش دهیم.
افتخاراتی بی‌بدیل چون طراحی‌های ضریح مطهر و منور حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) و ثامن‌الائمه حضرت‌رضا(ع) به قلم ماندگار شما نمونه‌ای از عرض ارادتتان به ائمه‌اطهار(ع) است، به‌ویژه وقتی خبردار شدیم که شما به‌صورت افتخاری و داوطلبانه سال‌ها وقت و هنرتان را وقف این کار کرده‌اید. چه شد که این افتخار نصیب شما شد؟
«هذا من فضل ربی.»برای طراحی ضریح‌های مطهر، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و ستاد بازسازی اماکن متبرکه فراخوانی به طراحان و دست‌اندرکاران این قبیل برنامه‌ها دادند. اینجانب نیز یک طرح متفاوت هماهنگ با ابعاد و اندازه مورد‌نظر ارائه دادم که خوشبختانه این طرح پذیرفته و طراحی و نظارت بر اجرای ساخت نصیب اینجانب شد که بسیار از الطاف بی‌حد و بیکران الهی سپاسگزارم. بحمدالله این دو ضریح پس از سال‌ها ممارست مستمر آماده و در مکان‌های مقدس خود نصب شدند. اینک ضریح مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) نیز در شرف ساخت است. نهایت مباهات است که در راه دین و اعتقادات مذهبی خود، هر کاری را افتخاری انجام دهم. همچنین مفتخرم که ۱۸اثر مذهبی خود را به آستان مقدس حضرت‌رضا(ع) اهدا کرده‌ام که در موزه‌ای در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. همچنین موزه‌ای در مجموعه فرهنگی و هنری سعدآباد تاسیس شده که بیش از ۷۰اثر از آثار بنده در این موزه برای عموم به نمایش گذاشته شده است.
از جدیدترین آثارتان برایمان بگویید. آیا مشغول خلق اثری جدید هستید یا بعد از سال‌ها تلاش در خلق آثار هنری بی‌بدیل، کمی استراحت به‌خودتان داده‌اید؟
بحمدالله در این سن‌و‌سال و در آستانه ۹۰سالگی همانند سنین
۵۰ یا ۶۰ سالگی با روحی مشتاق و دست‌هایی محکم و بی‌لرزش هرچه در توان داشته باشم کار می‌کنم. کار کردن جوهره وجود انسان است و مایه امید به زندگی.
شما در حیطه نقاشی ایرانی به‌وجودآورنده سبک و مکتب خاصی هستید که در عین توجه به اصالت مبانی سنتی این هنر، با ابداع شیوه‌های نو، قابلیت و کارایی نقاشی ایرانی را افزایش داده‌اید. از سبک جدیدی که مبدع آن هستید، بگویید.
قبل از هر جوابی باید عرض کنم همانطوری که همگان می‌دانند من شخص متواضعی هستم و دوست ندارم در مورد خود یا هنرم چیزی بنویسم، ولی منتقدان سرشناس و روسای موزه‌ها در مورد کار من بسیار نوشته‌اند. همچنین کتاب‌های هنری زیادی به فراوانی درخصوص سبک و هنر من با شرح‌و‌بسط بسیار به چاپ رسیده و در دسترس علاقه‌مندان است و البته پژوهشگران و منتقدان هنری قضاوت خواهند کرد.
وقتی از عصر عاشورا و واقعه کربلا سخنی به میان می‌آید، تصویری از تابلوی «عصر عاشورا» ی شما در ذهن تداعی می‌شود. این اثر، کنار واقعه عاشورا در تاریخ ابدی خواهد ماند. چطور خلق این اثر به ذهن‌تان خطور کرد؟
بار‌ها گفته‌ام به‌خاطر دارم حدود ۴۳سال پیش، روز عاشورا بود که مرحوم مادرم گفت: چقدر کار می‌کنی؟ امروز روز عاشوراست. بیا در مجلس حضرت امام‌حسین(ع) شرکت کن. گفتم: این کار را خواهم کرد. سپس وضو گرفتم وپس از خواندن زیارت عاشورا در خلوت اتاق کارم این تابلو را شروع کردم. نقاشی آن روز، تابلویی شد که الان هست، بدون هیچ تغییری.
