چقدر آب به آیندگان بدهکاریم؟

مجید جباری- روزنامه‌نگار

کشاورزی ایران در ‌وضعیت قرمز تنش آبی بیش از ۹۰درصد آب تجدیدپذیر کشور را می‌بلعد. در چنین شرایطی با دستور جدید رئیس‌جمهور به وزرای جهادکشاورزی و کشور، استانداران موظف شده‌اند اجرای الگوی کشت اصلاح‌شده را در صدر اولویت‌های استانی خود قرار دهند، تصمیمی که با هدف ارتقای امنیت غذایی، حفاظت از منابع پایه، افزایش بهره‌وری آب و کاهش ناترازی تولید اتخاذ شده است. تلویزیون اینترنتی همشهری روز دوشنبه، 13مرداد در برنامه‌ای با عنوان «کشاورزی، متهم اصلی کم‌آبی» در این‌ باره ‌با صراحت اعلام کرد کشور با یکی از خطرناک‌ترین بحران‌های چند دهه اخیر مواجه است؛ بحرانی که نه‌تنها در بخش فنی، بلکه ‌ بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی ‌ را هم شامل می‌شود.


بحران آب از مرحله هشدار گذشته است
عباس کشاورز، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه آب و کشاورزی با بیان اینکه از دهه1370 با کاهش بارندگی و توسعه بی‌برنامه کشاورزی وضعیت به سمت ناپایداری رفته است گفت: سطح زیرکشت آبی از ۷.۳میلیون هکتار در دهه1370 به بیش از ۸.۳میلیون هکتار در سال‌های۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ افزایش یافته است، آن هم در شرایطی که بیشتر این افزایش مربوط به محصولات پرآب‌بر بوده و بدون توجه به توان محیط ‌زیستی مناطق رخ داده است. وی تأکید کرد: در بسیاری از مناطق خشک، محصولاتی کشت می‌شود که ذاتا ‌آب‌بر هستند و با شرایط اقلیمی آن نواحی همخوانی ندارند. برای نمونه، در خوزستان از هر مترمکعب آب ۸۰گرم برنج برداشت می‌شود، درحالی‌که با همان میزان آب می‌توان تا ۶۵۰گرم ذرت تولید کرد.


عباس کشاورز
استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه آب و کشاورزی با بیان اینکه از دهه1370 با کاهش بارندگی و توسعه بی‌برنامه کشاورزی، وضعیت به سمت ناپایداری رفته است، می‌گوید: براساس سندی که در دولت دوازدهم تهیه شده بود پیشنهاد کاهش مصرف آب کشاورزی به ۵۰میلیارد مترمکعب در بازه ۱۰ساله داده شد؛ چرا دولت این برنامه را اجرا نمی‌کند؟

قانون داریم، اما اجرا نمی‌کنیم
این پژوهشگر حوزه آب و کشاورزی با یادآوری مصوبه دولت دوازدهم برای محدود کردن کشت برنج به استان‌های شمالی کشور گفت: «در سال۱۳۹۷ این سیاست تصویب شد، اما یک سال بعد، شاهد گسترش کشت برنج در استان‌هایی چون خوزستان، فارس، لرستان و اصفهان بودیم. کشاورز به بحران منابع آب زیرزمینی و سهم فراموش‌شده طبیعت اشاره کرد و گفت: براساس گزارش رسمی وزارت نیرو، تا امروز ۱۵۰میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی کشور برداشت شده است. 
منابع کارشناسی این وزارتخانه رقم آن را تا ۲۴۰میلیارد مترمکعب و دانشگاه شیراز آن را ۳۵۹ میلیارد مترمکعب برآورد کرده‌اند. این منابع متعلق به نسل‌های آینده بوده‌اند، اما ما آنها را مصرف کرده‌ایم. او براساس سندی که در دولت دوازدهم با هدف کاهش مصرف آب تهیه شده بود پیشنهاد کاهش مصرف آب کشاورزی از ۸۲ به ۵۰میلیارد مترمکعب در بازه ۱۰ساله را مطرح کرد و گفت: این سند که در دولت سیزدهم نیز ادامه یافت و به امضای شهید رئیسی رسید، هنوز اجرا نشده است. چرا دولت این برنامه را اجرا نمی‌کند؟ اگر این برنامه اجرا شود، می‌توان ۳۰۰میلیارد مترمکعب آب را در یک دهه آزاد کرد؛۲۰۰میلیارد مترمربع برای جبران آب‌های زیرزمینی و ۱۰۰میلیارد هم برای محیط‌زیست. این بدهی تاریخی باید پرداخت شود. ‌