جامعه امروز
بازگشت افغان‌ها روی دور کند
تعداد مراجعه‌کنندگان خودمعرف برای بازگشت به افغانستان کاهش یافته است
محمد سرابی-روزنامه‌نگار
این روز‌های مردادماه، اردوگاه بزرگ بازگشت در شرق تهران به شکل عجیبی خلوت است. اگر تابلویی سردر آن نباشد، شاید کسی متوجه نشود که اینجا یکی از مراکز اصلی بازگشت مهاجران غیرمجاز افغانستانی است. محدوده گردنه تنباکویی در جاده وسیع امام رضا(ع) پر از تعمیرگاه‌های خودرو، گاراژ‌های کامیون و انبار است. خودرو‌هایی که به سمت قیامدشت و خاورشهر می‌روند از اینجا می‌گذرند، اما جمعیتی که تا یک‌ماه قبل در مقابل مرکز بازگشت امام رضا(ع) تجمع کرده بود، اکنون به چشم نمی‌‌‌خورد.
به اعتبار گذرنامه
عده‌ای در سایه باریک چند درخت از آفتاب و گرمای 40درجه سانتی‌گراد پناه گرفته‌اند. در اصلی و بزرگ فقط برای اتوبوس‌های بین‌شهری باز می‌شود. اتوبوس‌ها دائما در حرکت هستند. بیشتر خالی می‌آیند تا با مسافر به سمت مشهد و بعد از آن به‌سوی مرز روانه شوند. جلوی سالن ورودی «داد‌الله» ایستاده است. میگوید که برای خداحافظی با خواهر‌هایش آمده، ولی اجازه نداده‌اند که آنها را ببیند. خودش گذرنامه معتبر امارت اسلامی افغانستان با مهر روادید تا اسفند 1404دارد.
اول ایکس‌ری، بعد کابل
کافی است یک نفر وارد سالن شود و در جواب مرد پشت میز که می‌پرسد: «می‌خواهی بروی افغانستان؟» سرتکان بدهد. نیازی به هیچ مدرکی هم نیست. فقط وسایل را از دستگاه ایکس‌ری عبور می‌دهند و بعد مراحل ثبت‌نام و اعزام شروع می‌شود. درون حیاط با داربست و توری‌های آفتاب‌گیر سبز‌رنگ، سایه‌بان بزرگی ساخته‌اند و افراد را در آن به صف می‌کنند. البته این سفر رایگان نیست و 3میلیون تومان خرج دارد. آصف که کارگر نانوایی است یک راه دیگر هم می‌شناسد. میگوید که در پایانه اتوبوسرانی جنوب هم ثبت‌نام می‌کنند و خرج آن یک‌میلیون و 800هزار تومان است؛ البته بقیه به او می‌گویند که این مبلغ فقط خرج سفر تا مشهد است و بعد باید کرایه بقیه مسیر را بدهد.
پروژه بزرگ جمعیتی خاورمیانه
بنا بر اعلام سازمان ملل از ابتدای سال 1404تا‌کنون بیش از یک‌میلیون نفر افغان از ایران اخراج شده‌اند و در مدت یک سال مجموع اخراج‌شده‌ها از ایران، همراه تعدادی اخراج شده از پاکستان به 3میلیون نفر خواهد رسید. نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور در این‌باره میگوید: «تا نیمه اول سال ۲میلیون نفر از اتباع را تعیین‌تکلیف می‌کنیم. هدف ما رسیدن به عدد ۳میلیون مهاجر مجاز است.» با این حال، سرعت خروج اتباع از مدتی قبل کاهش پیدا کرده است. یاراحمدی تأکید می‌کند: «در یک روز ۲۹هزار نفر خروج از کشور داشتیم که نقطه اوج بود و الان این عدد به ۱۳هزار نفر رسیده است.»
پنهان شدن اتباع غیرمجاز
پیش‌بینی کارشناسان درباره خلوت شدن مراکز رسیدگی به اموراتباع این است که بعد از مراجعه‌های داوطلبانه و طرح‌های اولیه جمع‌آوری اتباع، جمعیت زیادی از اتباع غیرمجاز - به امید موقتی بودن طرح‌ها - از دید مخفی شده‌اند و به این شکل، وضعیت ساماندهی مهاجران خارجی وارد فاز پنهانی شده است. وحید گلی‌کانی، سرپرست اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران میگوید: «بازگشت اتباع غیرمجاز باید از طریق اردوگاه مراقبتی خاوران انجام شود و ثبت اطلاعات این افراد در سامانه‌های مربوطه برای پیگیری‌های بعدی ضروری است.» با این شرایط به‌نظر می‌آید در هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو، اقدامات انتظامی برای جمع‌آوری اتباع غیرمجاز شدت پیدا کند و اردوگاه‌های بازگشت که در اوج کار خود، روزانه به پرونده‌های 50هزار نفر رسیدگی می‌کردند هم دوباره پر از جمعیت شوند. به‌گفته روابط‌عمومی مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی، به‌زودی درباره جزئیات اقدامات اخیر اطلاع‌رسانی انجام خواهد شد.
تشکیل سازمان ملی مهاجرت
امور مربوط به مهاجران افغانستانی در مرکز (ستاد) زیرمجموعه وزارت کشور انجام می‌شود، اما حجم زیاد کار باعث شده که دولت درخواست بررسی لایحه تشکیل «سازمان ملی مهاجرت» در مجلس را دوباره مطرح کند. در آخرین روز‌های تیرماه1404 کمیسیونی ویژه، مرکب از اعضای کمیسیون‌های شورا‌ها، امنیت ملی، اجتماعی و قضایی برای این کار در مجلس تشکیل شده است. مصوبات این کمیسیون به شورای نگهبان فرستاده خواهد شد. بهنام سعیدی، نماینده جیرفت در این‌باره میگوید: «سازمان ملی مهاجرت یک قانون جامع و بسیار کامل در همه حوزه‌های مهاجرت، اتباع و مهاجران خارجی اجرا خواهد کرد و تمام افرادی که از خارج وارد ایران می‌شوند را زیر پوشش قرار می‌دهد.» از سوی دیگر برخی نمایندگان مجلس نیز با بررسی تشکیل این سازمان در کمیسیون مخالف و خواستار طرح آن در صحن علنی مجلس‌هستند.
در همینه زمینه :
آن‌سوی مرز
جامعه امروز
جامعه امروز