سراب صلح

رضا عمویی-وزنامه‌نگار

درحالی‌که شرایط غزه به مرحله فرابحرانی رسیده و فاجعه‌ای انسانی در آنجا به وقوع پیوسته است، «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه آمریکا در امورخاورمیانه از طرحی خبر داده که به‌گفته منابع رسانه‌ای قرار است به آتش‌بس ختم شود. با این حال به‌نظر می‌رسد که طرح پیشنهادی نماینده ترامپ برای آتش بس در غزه هنوز تا آتش بس واقعی  فاصله زیادی دارد و این طرح فاقد مولفه‌های کافی و لازم برای دستیابی به یک آتش‌بس پایدار است. این گزارش نگاهی به طرح پیشنهادی آمریکا برای آتش‌بس در غزه و چالش‌های پیش روی این طرح خواهد داشت:

جزئیات طرح آمریکا
منابع مختلفی ازجمله تایمز اسرائیل و تلویزیون الجزیره، جزئیات طرح «استیو ویتکاف»، نماینده ترامپ برای آتش‌بس در غزه را تشریح کرده‌اند:
60روز:  مدت آتش‌بس و آزادی اسرای اسرائیلی در مرحله اول
  آزادسازی ۱۰ اسیر زنده و تحویل جسد ۱۸ اسیر کشته شده: تعهد طرف فلسطینی برای تحویل به اشغالگران
  عقب‌نشینی نظامیان در بخش‌هایی از نوار غزه: تعهد طرف اسرائیلی در مرحله اول آتش‌بس به فلسطینی‌ها
  روز اول توافق: آزادی و تحویل نیمی از اسرای زنده و فوت شده اسرائیلی (5 اسیر زنده و ۹ فوت شده) 
  روز هفتم توافق: آزادی نیمی دیگر (5 نفر زنده و ۹ نفر فوت شده) از اسرای اسرائیلی
  کمک‌های بشردوستانه: ارسال کمک‌ها بلافاصله پس از پذیرش توافق آتش‌بس توسط حماس به غزه 
  مسئول توزیع کمک‌ها: از طریق کانال‌های توافق‌شده، ازجمله سازمان ملل متحد و هلال‌احمر 
  فعالیت‌های نظامی اشغالگران: توقف تمام فعالیت‌های نظامی تهاجمی اسرائیل در غزه با لازم‌الاجرا شدن توافق 
  بسته شدن حریم هوایی: در طول دوره آتش‌بس، حریم هوایی اسرائیل به‌مدت ۱۰ یا 12ساعت در روز بسته خواهد شد.
  استقرار مجدد نظامیان رژیم صهیونیستی در بخش شمالی: استقرار مجدد نظامیان صهیونیست در بخش شمالی نوار غزه و در کریدور نتزاریم، مطابق با ماده ۳ در مورد کمک‌های بشردوستانه و براساس نقشه‌های توافق‌شده در روز اول پس از مرحله اول آزادی اسرای اسرائیلی 
  استقرار مجدد نظامیان صهیونیستی در بخش جنوبی: استقرار مجدد نظامیان ارتش صهیونیستی در روز هفتم پس از مرحله دوم آزادی اسرای اسرائیلی 
  آزادی اسیران فلسطینی: در ازای آزادی ۱۰زندانی زنده اسرائیلی، اسرائیل ۱۸۰اسیر محکوم به حبس ابد و ۱۱۱۱اسیر از غزه را که پس از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ دستگیر شده‌اند، آزاد خواهد کرد.
 در ازای ارسال اجساد و بقایای ۱۸زندانی اسرائیلی، اسرائیل پیکر ۱۸۰ نفر از اهالی غزه را که شهید شده‌اند، به خانواده‌هایشان بازمی‌گرداند.
  ارائه صورت وضعیت اسرای اسرائیل: در روز دهم توافق، حماس اطلاعات کامل (اثبات حیات و گزارش پزشکی و یا اثبات مرگ) را برای هر اسیر اسرائیلی باقیمانده ارائه خواهد کرد. 
در عوض، اسرائیل اطلاعات کامل در مورد اسیران فلسطینی که از هفتم اکتبر از نوار غزه دستگیر شده‌اند و تعداد اهالی غزه که فوت کرده‌اند و در بازداشت اسرائیل هستند را ارائه خواهد کرد. حماس متعهد به تضمین سلامت، رفاه و امنیت زندانیان در طول دوره آتش‌بس خواهد بود.

چرا طرح آمریکا برای غزه اجرا نمی‌شود؟
با وجود آنکه طرح آمریکا برای آتش‌بس در غزه ارائه شده، اما این طرح تا‌کنون نتوانسته انتظارات لازم برای طرف فلسطینی را به همراه داشته باشد.
  فقدان ضمانت اجرای شفاف: «جهاد طه»، سخنگوی جنبش حماس، در اظهاراتی اعلام کرده است که این جنبش با مسئولیت بالا و در هماهنگی با دیگر گروه‌های مقاومت، در حال بررسی طرح پیشنهادی ویتکاف، فرستاده آمریکا برای آتش‌بس در غزه است، اما این طرح بسیاری از خواسته‌های ارائه‌شده از سوی حماس به میانجی‌ها را درنظر نگرفته و فاقد تضمین‌های شفاف است. از سوی دیگر آمریکا بارها از اسرائیل حمایت بی‌قیدوشرط کرده، بنابراین تضمین ترامپ برای پایبندی اسرائیل ممکن است عملی نشود.
  موقتی بودن آتش‌بس (۶۰ روزه) بدون راه‌حل بلندمدت: طرح جدید اعلام شده از سوی آمریکا برای آتش‌بس در غزه فقط یک وقفه کوتاه ایجاد می‌کند، درحالی‌که مسئله اصلی (اشغال غزه و بازسازی آن) حل نشده باقی می‌ماند. لذا پس از ۶۰ روز، درصورت عدم‌توافق نهایی، جنگ ممکن است از سر گرفته شود.
  کمک‌های ناکافی بشردوستانه: براساس طرح اخیر آمریکا، ورود کمک‌ها مشروط به موافقت اسرائیل است و ممکن است به اندازه نیاز واقعی غزه نباشد. در واقع کمک‌هایی که اسرائیل در این طرح برای ورود به غزه پذیرفته بسیار ناکافی است.
  کنترل اسرائیل بر کمک‌های بشردوستانه: چالش دیگر طرح آمریکا برای آتش‌بس در غزه این است که کمک‌های بشردوستانه تحت کنترل اسرائیل خواهد بود و این مسئله باعث نگرانی بیشتر طرف‌های فلسطینی شده است.
  بی‌توجهی به خواسته‌های اصلی فلسطینیان: حتی درصورت آتش‌بس، تحریم‌ها و محدودیت‌های اسرائیل مانع بازسازی کامل غزه خواهد شد و درباره این بخش از طرح نیز جزئیاتی ارائه نشده است. از سوی دیگر فلسطینیان خواهان توقف کامل جنگ، عقب‌نشینی کامل اسرائیل و پایان محاصره غزه هستند، اما این طرح فقط به آزادی گروگان‌ها و توقف موقت جنگ می‌پردازد.
  نبود راه‌حل واقعی در طرح: درواقع به‌نظر می‌رسد که طرح جدید آمریکا درباره آتش‌بس در غزه بیشتر یک مانور سیاسی برای کاهش فشار بین‌المللی است تا یک راه‌حل واقعی و تا زمانی که علت اصلی درگیری (اشغال و محاصره غزه) حل نشود، هر آتش‌بسی موقتی و شکننده خواهد بود.