یادداشت
دیپلماسی شهری؛ راهی نوین برای تعاملات بین‌المللی
حمیدرضا غلامزاده؛ معاون امور بین الملل مرکز ارتباطات شهرداری تهران
عضویت ایران در سازمان شانگهای و بریکس ازجمله اتفاقات مهم و راهبردی در روابط خارجی ایران بود که سال‌ها در دستگاه دیپلماسی پیگیری شد و در دوره شهید رئیسی به ثمر نشست و از سال۲۰۲۴، عضویت ایران در بریکس به‌صورت عملی و اجرایی آغاز شد. همچنین عضویت شهرهای ایرانی در اتحادیه شهرهای بریکس‌پلاس به‌عنوان یک گام مؤثر در تکمیل سیاست خارجی و دیپلماسی جمهوری اسلامی برای بهره‌مندی از عضویت در این سازمان‌ها‌ست.
اهمیت سازمان شانگهای و بریکس به این دلیل است که این سازمان‌ها گستره وسیعی از سطح جهان را دربر‌می‌گیرند. سازمان بریکس تقریبا نیمی از جمعیت جهان را شامل می‌شود و یک بازار اقتصادی گسترده است. مهم‌تر اینکه این سازمان‌ها ساختارهای مرسوم قدرت و اقتصاد جهانی را که تا چند دهه قبل در اختیار آمریکا و اروپا بود، کنار گذاشته و بستر جایگزین ایجاد کرده‌اند. عرصه جنوب جهانی و قدرت‌های نوظهور اقتصادی یکی از مهم‌ترین فرصت‌هایی است که ذیل این سازمان‌ها شکوفا شده و فرصت‌های خوبی را برای هر کشوری که عضو شود، فراهم می‌آورد. لذا، عضویت شهرهای ایرانی و فعالیت‌های آنها در این اتحادیه کمک به بهره‌مندی عملی ایران از عضویت در سازمان بریکس است.
اما چرا این موضوع اهمیت دارد و چگونه می‌تواند کمک کند؟ در سال۲۰۲۴ که ریاست دوره‌ای به‌عهده روسیه بود، پیشنهاد شکل‌گیری این اتحادیه مطرح شد؛ چرا‌که به‌دلیل چابکی و آزادی عمل بالا و هویت غیرسیاسی مدیریت شهری، ظرفیت دولت‌های محلی و شهرداری‌ها در عرصه روابط بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. اگر دولت‌های ملی سیاستگذار کلان باشند، دولت‌های محلی سریع‌تر از نهادهای ملی می‌توانند تصمیمات و اقدامات را در قلمرو خود اجرایی کنند. بنابراین، همکاری در زمینه شهری می‌تواند یک فرصت مهم باشد. سازمان بریکس نیز اصرار داشت که از این فرصت استفاده کند و از سال گذشته تشکیل این اتحادیه را کلید زد. با وجود عضویت جدید ایران در بریکس‌پلاس و حتی مخالفت یکی از اعضای بریکس، مشارکت فعال شهرهای ایرانی در روند شکل‌گیری این سازمان باعث شد ایران یکی از پررنگ‌ترین اعضای بریکس‌پلاس باشد.
حال سؤال این است که چگونه این حضور می‌تواند به سیاست خارجی جمهوری اسلامی کمک کند؟
اولین نکته این است که ارتباط شهرها با یکدیگر موجب برندینگ کشور و شناخته‌شدن کشور و شهرها می‌شود که به قدرت نرم جمهوری اسلامی کمک می‌کند. دوم اینکه این فرصت ارتباط شهری یک فرصت پویا و چابک برای روابط خارجی است که در بسیاری از نقاط دنیا مرسوم است. در کشورهای دیگر که شهرداری، دولت محلی به شمار می‌آید، حوزه اختیارات شهرداری گسترده است و بخشی از بار همکاری بین‌المللی کشورها در سطح ملی می‌تواند در سطح فروملی و محلی بین شهرها اجرا شود. این همکاری محدود به حوزه‌های مرسوم مدیریت شهری مانند حمل‌ونقل و عمران و شهرسازی نیست و شامل همکاری‌های فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و اجتماعی نیز می‌شود.
