حکمرانی یکپارچه شهری همچنان در صف انتظار

ابراهیم علی‌پور‌*

شهرها، به‌عنوان کانون‌های تمرکز جمعیت، نقشی محوری در تحقق اهداف توسعه‌ای کشور ایفا می‌کنند. این امر، مسئولیت نظام حکمرانی را در جهت ارتقای انسجام، هم‌افزایی و هماهنگی در اداره امور شهری دوچندان می‌سازد. نظام حکمرانی کشور در 2 دهه گذشته اهتمام ویژه‌ای به توسعه و استقرار الگوهای نوین حکمرانی، به‌ویژه در عرصه مدیریت شهری داشته است. این مفاهیم در اسناد بالادستی نظام و به‌ویژه در سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) جایگاه مهمی دارند. در پی آن، قوای سه‌گانه نیز در مسیر تحقق این رویکرد گام برداشته‌اند.

حکمرانی یکپارچه شهری چیست ؟
حکمرانی یکپارچه شهری، رویکردی جامع‌نگر و سیستماتیک است که تمامی سطوح و اجزای مدیریت شهری را‌  از برنامه‌ریزی و سیاستگذاری گرفته تا اجرا، نظارت و ارزیابی‌  در یک منظومه هماهنگ و منسجم قرار می‌دهد. این الگو طیف گسترده‌ای از حوزه‌های شهری نظیر حمل‌ونقل عمومی، مسکن، زیرساخت‌ها، سلامت، محیط‌زیست، فرهنگ، اقتصاد و امور اجتماعی را دربرمی‌گیرد و هدف نهایی آن بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ارتقای عملکرد نظام شهری است.

چرا حکمرانی یکپارچه شهری اهمیت دارد؟
بدون تردید، حکمرانی یکپارچه شهری، پیش‌شرط تحقق شهر آینده در افق تمدنی ایران اسلامی است. شهر آینده باید تجلی‌گاه عدالت، بهره‌وری، پایداری و هماهنگی با ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی جامعه اسلامی باشد. در شرایطی که رشد سریع و غیرهمگون شهرها شکاف‌هایی جدی در ساختارهای مدیریتی و نهادی ایجاد کرده، استقرار حکمرانی یکپارچه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر و فرصتی راهبردی است.

حکمرانی یکپارچه شهری چگونه تحقق می‌یابد؟
تحقق این مهم، مستلزم طراحی سازوکارهای مناسب، اصلاح ساختارها، ارتقای توانمندی‌های نهادی و تسهیل مشارکت ذی‌نفعان در سطوح مختلف است. در همین زمینه، تلاش‌های متعددی در سطوح قانونگذاری و سیاستگذاری کشور انجام شده است. ازجمله مهم‌ترین این تلاش‌ها می‌توان به بررسی «طرح مدیریت یکپارچه شهری و روستایی» در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد. در ادامه این مسیر «طرح مردمی‌سازی حکمرانی» به‌عنوان نسخه توسعه‌یافته‌ای از طرح پیشین و با تمرکز ویژه بر تحقق وحدت و یکپارچگی مدیریتی در سطح محلی، به‌ویژه در حوزه مدیریت شهری در مجلس یازدهم مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفت. این طرح، نهایتا مهرماه ۱۴۰۱، در قالب یک شورا  و در ۲۶۷ ماده، در کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها به تصویب رسید.

 حکمرانی یکپارچه شهری با چه چالش‌هایی مواجه است؟
1- تضادهای نهادی و تعارض منافع میان دستگاه‌های اجرایی و خدمات‌رسان
2- نبود قانون واحد و شفاف
3- ضعف نظام درآمدی پایدار برای شهرداری‌ها
4- مقاومت‌های سیاسی و اداری پنهان و سیستماتیک

فناوری و شهر هوشمند در تحقق حکمرانی یکپارچه شهری چه نقشی دارد ؟
1- داده‌محوری در تصمیم‌گیری‌های شهری: فناوری، امکان جمع‌آوری، تحلیل و تجسم داده‌ها را فراهم می‌کند تا نهادهای مختلف با اطلاعات واحد و دقیق تصمیم بگیرند.
2- ایجاد ارتباطات بین‌سازمانی: سیستم‌های هوشمند می‌توانند سامانه‌های مختلف شهرداری، پلیس، بهداشت، حمل‌ونقل و ... را یکپارچه و تعامل آنها را تسهیل کنند.
3- شفافیت و پاسخگویی: فناوری‌های دیجیتال مانند پلتفرم‌های مشارکت شهروندی، موجب افزایش شفافیت تصمیمات و پاسخگویی مدیران شهری می‌شود.
4- توانمندسازی شهروندان در حکمرانی: با پلتفرم‌های دیجیتال، اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های اجتماعی، شهروندان می‌توانند در سیاستگذاری و نظارت شهری مشارکت کنند.

سخن آخر
امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازاندیشی در ساختارها، رویکردها و الگوهای مدیریت شهری هستیم. حکمرانی یکپارچه شهری، نه‌تنها یک رویکرد فنی و اداری، بلکه یک راهبرد تمدنی برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی در سطح زیست شهری است. امید است با هم‌افزایی دستگاه‌ها، نهادها و مشارکت فعال نخبگان و شهروندان بتوانیم گام‌های بلندی در مسیر تحقق این هدف متعالی برداریم و حکمرانی یکپارچه شهری از صف انتظار خارج شود.
‌* دبیر مجمع مشورتی روسای شوراها‌