سیاسی‌ترین محله تهران

سیدسروش طباطبایی‌پور

سال‌ها‌ از آغاز غم‌انگیز قصه مظلومیت مردم فلسطین و ظلم اشغالگران اسرائیلی می‌گذرد، اما در 2 سال اخیر و در حوادث پس از  7‌‌ ‌اکتبر 2023 و عملیات طوفان‌الاقصی، حقیقتی دیگر از دنیای مدرن معاصر برای آزادی‌خواهان جهان روشن شد؛ اینکه شکل اداره جهان توسط قدرت‌های جهانی پرمدعا، بر پایه یک قانون نانوشته بنا شده و آن قانون همانا قانون جنگل است؛ قانونی که می‌گوید اگر تو گرگ هستی، می‌توانی حتی کودکان را بدری و کسی اجازه ندارد به تو چپ نگاه کند.
البته نگاه ایرانیان به فلسطین به‌گونه‌ای دیگر است و سال‌هاست در کشور ما آخرین جمعه‌ ماه مبارک رمضان را روز فلسطین می‌دانند و نام یکی از محله‌های پایتخت را نیز در بزرگداشت مظلومیت مردمان این سرزمین، فلسطین نامیده‌اند. در محله و خیابان‌ فلسطین گشتی می‌زنیم و خاطره‌های یکی از سیاسی‌ترین خیابان‌های تهران را با هم مرور می‌کنیم.

تاریخش
تاریخ این محله را درخت‌های چنار بلندبالا و کهنسالش روایت می‌کنند؛ خیابانی که محدوده کوچکی از آن به دوره قاجار بازمی‌گردد و نامش، منتخب‌الدوله بوده است. این خیابان سنگلاخی از دوره پهلوی اول، از جنوب به شمال گسترش یافت و در سال 1309شمسی بلدیه تهران آن را در زمان نخست‌وزیری مهدی‌قلی‌خان هدایت، آسفالت کرد.

کاخ مرمر
یکی از مهم‌ترین عمارت‌های این خیابان قدیمی کاخ مرمر است؛ عمارتی که نام گذشته این خیابان را به افتخار این کاخ خیابان کاخ نامیدند. زمین کاخ مرمر را یکی از شاهزادگان قاجار به رضاشاه که آن روزگار، سردار سپه و نخست‌وزیر احمدشاه قاجار بود، بخشید و چون بنای آن در خور پادشاه نبود، دستور داد عمارت کاخ مرمر را در آن بسازند. رضاشاه البته از سال 1303شمسی، اینجا را به خانه و دفتر کار خود تبدیل کرد. بنای کاخ مرمر در سال 1316خورشیدی به پایان رسید.

موزه هنر ایران
کاخ مرمر حوادث گوناگونی را از نظر گذراند. مثلا این کاخ شاهد ازدواج پهلوی دوم بود و در عین حال، ترور نافرجام او را هم در سال 1344مشاهده کرد. همین‌ خاطره تلخ باعث شد محمدرضا شاه پهلوی بساطش را از این کاخ جمع کند. این کاخ در سال 1355به موزه تغییر کاربری داد و پس از پیروزی انقلاب و دست‌به‌دست شدن میان نهادهای حکومتی از سال 1398 به‌عنوان موزه هنر ایران، درهایش را به روی عموم مردم باز کرد.

یادگار مصدق
از جمله بناهای خاطره‌انگیز این خیابان سیاسی خانه و محل کار مصدق است؛ خانه‌ای که در دهه 30، قلب سیاسی کشور یعنی محمد مصدق، در آن سکونت داشت و محل رفت‌و‌آمد سیاسیون بود. 28مرداد 1332، کودتاچیان به این ساختمان 2500متری که در چهارراه حشمت‌الدوله و با شماره 109بود، یورش بردند و تا می‌توانستند خانه و وسایلش را ویران کردند. سال‌ها بعد پسر دکتر مصدق بخشی سالمی از خانه را به دانشگاه هنر بخشید و دیگر بخش‌های خانه تخریب و تبدیل به آپارتمان شد و بخشی از هویت سیاسی خیابان فلسطین از بین رفت.

اکنون فلسطین
در گذشته، سفارت رژیم اشغالگر قدس در این خیابان قرار داشت و پس از انقلاب، ساختمان آن را به سازمان آزادیبخش فلسطین سپردند و این خیابان نام فلسطین را بر خود نهاد. علاوه بر ساختمان‌های فرهنگی مثل ساختمان وزارت آموزش و پرورش، مسجد و مدرسه، این روزها بخش شمالی این خیابان بورس عینک و بخش جنوبی آن بورس پارچه، پرده و تریکو شده است.