گزارش
«کوچه» از بن‌بست درآمد
بعد از چالش‌های روزهای اخیر درباره چهارمین فستیوال موسیقی محلی کوچه، این جشنواره مجوز اجرا گرفت
گروه ایرانشهر
سال 1396بود که فستیوال «کوچه» در بافت قدیمی بوشهر جان گرفت؛ فستیوالی که با هدف احیای بافت تاریخی، ترویج هنر و فرهنگ بومی و ایجاد فضایی برای تعامل هنرمندان و مردم برنامه‌ریزی شد و از همان گام‌های اول شهرت زیادی پیدا کرد، تا جایی که بسیاری از گردشگران حضورشان در بوشهر را بر مبنای برگزاری این رویداد برنامه‌ریزی می‌کردند. این جشنواره که در هر دوره از برگزاری میزبان گروه‌های موسیقی محلی از نقاط مختلف کشور است، در روزهای اخیر با حاشیه‌های متفاوتی مواجه شد؛ به‌طوری که یکشنبه‌شب، 31فروردین خبر لغو این رویداد منتشر شد که مورد تأیید معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم قرار گرفت و چند ساعت بعد در روز دوشنبه، 1اردیبهشت خبر صدور مجوز برگزاری آن منتشر شد.
کوچه چیست؟
فستیوال موسیقی کوچه یک جشنواره موسیقی بومی-محلی است که هر سال در بوشهر برگزار می‌شود و میزبان گروه‌های موسیقی محلی از سراسر ایران است. نخستین دوره این جشنواره در سال۱۳۹۶ و همزمان با روز بوشهر (۱۸اسفند) از ۱۹ تا ۲۵اسفند از سوی احسان عبدی‌پور و محسن شریفیان در بوشهر برگزار شد. با شیوع ویروس کرونا برگزاری این جشنواره تا سال۱۴۰۱ به تعویق افتاد.
مخالفان
حاشیه‌ها از کجا شروع شد؟
«رواج ناهنجاری‌هایی که در شأن بوشهری‌ها نیست.» این خلاصه نظر مخالفان است که طی روزهای گذشته موجب شد کار تا لغو چهارمین دوره برگزاری فستیوال کوچه که قرار است 5 تا 10اردیبهشت برگزار شود کشیده شود و دامنه حاشیه‌ها از سطح استان هم فراتر برود.
نگاه‌کلی به‌نظر مخالفان نشان می‌دهد که آنان معتقدند فستیوال کوچه رویدادی ضد‌فرهنگی است. حجت‌الاسلام حسن مصلح، امام جمعه دشتستان به‌عنوان نخستین مخالف برگزاری فستیوال بوشهر در خطبه نمازجمعه در ۲۹فروردین گفت: «متأسفانه در سرزمین غیرت و مقاومت، جایی که شهید رئیس‌علی دلواری و شهید نادر مهدوی برای دفاع از شرافت این خاک جان دادند، امروز شاهد اجرای فستیوالی هستیم که نه‌تنها نشانی از فرهنگ اصیل بوشهر ندارد، بلکه تبدیل به صحنه‌ای از ولنگاری، ابتذال فرهنگی و بی‌حیایی شده است. فستیوال کوچه با شعار کاذب خیام‌خوانی و ترویج فرهنگ سنتی و اصیل بوشهر، بهانه‌ای شده برای ترویج اختلاط، رقص، کشف حجاب و شکستن خطوط قرمز شرع و عرف. کاری که اینان مروج آنند، انسان را یاد عملکرد بنیاد فرح پهلوی می‌اندازد. آیا شهدای ما برای ترویج چنین ولنگاری‌هایی جان دادند، یا حفظ ارزش‌های ایرانی و اسلامی؟ آیا غیرت مردم بوشهر اجازه می‌دهد به نام فرهنگ و به نام آنان، ابتذال، فساد و فحشا و عبور از حدود الهی ترویج شود؟ مسئولان فرهنگی، سیاسی و امنیتی استان باید جلوی این برنامه‌ها را بگیرند و اجازه ندهند صحنه‌های ابتذال سال گذشته تکرار شود.»
پس از آن نظرات مخالف دیگری هم شنیده شد. شهناز پولادی، عضو شورای اسلامی شهر بوشهر با اشاره به اینکه متأسفانه آسیب‌شناسی این فستیوال تا‌کنون به‌درستی مورد توجه قرار نگرفته است، گفت: «فستیوال کوچه به‌عنوان یک رویداد فرهنگی باید به‌گونه‌ای اجرا شود که مردم متدین و مذهبی بوشهر را در مقابل ارزش‌های ملی جامعه قرار ندهد و از دوقطبی‌کردن جامعه پرهیز شود و لازمه این جریان، تدبیر و دوراندیشی متولیان فستیوال کوچه است.»
پولادی معتقد است که در این فستیوال باید هویت و فرهنگ بوشهر به‌درستی نمایش داده شود و از ایجاد شکاف‌های اجتماعی جلوگیری شود.
نصرالله شفیعی، فعال فرهنگی بوشهر نیز گفت: «در سال‌های گذشته در این فستیوال شاهد ناهنجاری‌ها، ساختارشکنی‌ها و رفتارهایی بودیم که به‌هیچ‌وجه در شأن مردم بوشهر نبود.»
شفیعی می‌گوید: «اگر به‌دنبال اجرای موسیقی محلی هستید، می‌توانید در سالن‌های رسمی طبق ضوابط اجرا کنید؛ چرا آن را به فضایی دیگر می‌برید که حتی به‌علت قدیمی‌بودن آن از نظر استحکام نیز ممکن است برای مردم خطرآفرین باشد؟»
شفیعی هم مانند دیگر مخالفان اشاره کرد که با شادی مخالف نیست و آنچه مردم را از این برنامه‌ها عصبانی کرده، سوءاستفاده از این برنامه‌هاست که به‌دنبال ابتذال، هنجارشکنی و لودگی هستند. او تجدیدنظر در اجرای این برنامه را خواستار شده است.
موافقان
صدور مجوز
بعد از اظهارنظر مخالفان و انتشار خبر لغو فستیوال اما خبرهایی رسید که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دست‌اندرکاران این رویداد در تلاش هستند این گره کور را بگشایند و جشنواره پرطرفدار «کوچه» را به بوشهر برگردانند. سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شخصا پیگیر برگزاری «فستیوال کوچه» بود و با وزیر کشور وارد مذاکره شد، تا اینکه خبر رسید مجوز برگزاری رویداد صادر شده است.
سرپرست اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر هم با تأیید این موضوع و اعلام صدور مجوز جشنواره کوچه در روز دوشنبه (1اردیبهشت) به همشهری می‌گوید: برگزاری فستیوال کوچه اهمیت زیادی در آشنایی مردم با موسیقی محلی بوشهر دارد.
محمدحسین زندویان اظهار می‌کند: با توجه به فرهنگ و موسیقی بوشهر و اینکه موسیقی جزو بافت‌های فرهنگی بوشهر محسوب می‌شود، این برنامه اهمیت بسزایی دارد. اینطور بگویم که این برنامه فقط درباره موسیقی نیست و در ابعاد فرهنگی بوشهر حائز اهمیت است.
سرپرست اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر ادامه می‌دهد: موسیقی اقوام شهرهای مختلف استان در این جشنواره اجرا می‌شود. درواقع فقط یک نوع موسیقی محلی نیست. نوای اقوام عرب، کرد، فارس و بلوچ در این جشنواره شنیده می‌شود. بهتر است بگوییم نوای همه اقوامی که دستی در موسیقی دارند شنیده می‌شود و موسیقی محلی برخاسته از فرهنگ ایرانی- اسلامی ماست.
کارشناس و پژوهشگر موسیقی بوشهر هم فستیوال کوچه را کوچه‌ای برای روایت فرهنگ‌ها می‌داند و به همشهری می‌گوید: در این چند دوره که از برگزاری فستیوال کوچه می‌گذرد، تجارب و خاطرات خوب و شیرینی برجا مانده. به‌طور مثال، آنچه در این رویداد به چشم می‌آمد و خیلی حس زیبایی داشت، این بود که هنرمندان و گروه‌های موسیقی فارغ از مقررات و ضوابط معمول و رایج جشنواره‌ها بعد از اجراهای خود در گفت‌و‌گوهای مردمی حضور فعال داشتند و به‌صورت دورهمی در کوچه‌های 4محل قدیم به بحث‌های کارشناسی با مردم و علاقه‌مندان می‌پرداختند؛ بحث‌هایی که اغلب تا پاسی از شب هم ادامه داشت.
محسن حیدریه برگزاری این‌دست رویدادهای هنری را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: هنرمندان موسیقی از 4گوشه کشور در جغرافیایی جز مرکز، در بوشهر دور هم جمع می‌شوند و این گردهمایی به تقویت ریشه‌های مشترک فرهنگی-هنری در بین اقوام و جایگاه موسیقی و پیوند مردم با آهنگ‌های محلی نواحی کمک می‌کند.
او اشاره‌ای هم به اهمیت موسیقی محلی می‌کند و می‌گوید: جشنواره کوچه به حفظ این موسیقی کمک زیادی می‌کند.
ایده اولیه جشنواره
احسان عبدی‌پور، شاعر و مستندساز بوشهری:
«ایده اولیه این کار سال1396 شکل گرفت. گروهی از هنرمندان محلی هرمزگان در کافه خانم لاله اسکندری در تهران برنامه اجرا کردند و بعد از آن بود که تصمیم گرفتیم با فراخوان، هنرمندان این رشته از 4گوشه کشور را گرد هم بیاوریم و به ریشه‌های مشترک فرهنگی- هنری در بین اقوام و به تقویت جایگاه موسیقی و پیوند مردم با آهنگ‌های محلی نواحی کمک کنیم. درنهایت و پس از پیگیری‌های زیاد موفق شدیم نخستین «کوچه‌فستیوال موسیقی» را همزمان با گرامیداشت روز بوشهر در اسفندماه برگزار کنیم.»
مخالف
نصرالله شفیعی
فعال فرهنگی بوشهر :
«در سال‌های گذشته در این فستیوال شاهد ناهنجاری‌ها، ساختارشکنی‌ها و رفتارهایی بودیم که به‌هیچ‌وجه در شأن مردم بوشهر نبود.اگر به‌دنبال اجرای موسیقی محلی هستید، می‌توانید در سالن‌های رسمی طبق ضوابط اجرا کنید؛ چرا آن را به فضایی دیگر می‌برید که حتی به‌علت قدیمی‌بودن آن از نظر استحکام نیز ممکن است برای مردم خطرآفرین باشد؟»
موافق
محسن حیدریه
پژوهشگر موسیقی بوشهر :
در این چند دوره که از برگزاری فستیوال کوچه می‌گذرد، تجارب و خاطرات خوب و شیرینی برجا مانده. به‌طور مثال، آنچه در این رویداد به چشم می‌آمد و خیلی حس زیبایی داشت، این بود که هنرمندان و گروه‌های موسیقی فارغ از مقررات و ضوابط معمول و رایج جشنواره‌ها بعد از اجراهای خود در گفت‌و‌گوهای مردمی حضور فعال داشتند و به‌صورت دورهمی به بحث‌های کارشناسی با مردم و علاقه‌مندان می‌پرداختند.
