مذاکره از موضع قدرت

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

مذاکرات غیرمستقیم روز شنبه ایران و آمریکا در مسقط در حالی همچنان یکی از اصلی‌ترین محورهای تحلیلی رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است که برخلاف فضاسازی‌های غربی، تهران از جنبه‌های متفاوت با دست‌پر سر میز مذاکره با واشنگتن حاضر می‌شود؛ موضوعی که کارشناسان بین‌المللی هم به آن اذعان دارند. در روزهای اخیر و پس از تأیید مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، رویکرد خبری – تحلیلی رسانه‌های غربی و صهیونیستی، علاوه بر «تهدیدمحوری» معطوف به ضعیف نشان دادن موضع ایران در گفت‌وگوهای مسقط بود؛ موضوعی که با واقعیت‌های میدانی تناقض دارد و بیش از هر چیز ابزاری برای پیشبرد عملیات روانی محور واشنگتن – تل‌آویو علیه تهران به‌حساب می‌آید.
در این چارچوب هم بود که بخش مهمی از خبرسازی‌های رسانه‌های غربی – صهیونیستی معطوف به این راهبرد القایی بوده که درصورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات، حمله به تاسیسات و زیرساخت‌های هسته‌ای ایران «قطعی» است و این موضوع زمینه‌ساز «موضع ضعیف» ایران در مذاکرات مسقط شده است.
ازسوی دیگر طی روزهای اخیر به دفعات شاهد تکرار یک تجویز مذاکراتی درباره مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با عنوان «مدل لیبی» بوده‌ایم؛ رویکردی که می‌کوشد سرنوشت لیبی را برای ایران نیز تکرار کند. همه اینها در حالی است که بسیاری از ناظران و کارشناسان منطقه‌ای و بین‌المللی براین اعتقادند که نه برنامه هسته‌ای ایران نابودشدنی است و نه مذاکره با ایران به مدل لیبی تبدیل خواهد شد.

ایران لیبی می‌شود؟
پایگاه خبری «نیوعرب» روز پنجشنبه در گزارشی به موضوع مذاکرات روز شنبه ایران و آمریکا پرداخت و تلاش‌ها برای تجویز «مدل لیبی» درباره ایران را «غیرواقعی» دانست. در ادامه به برخی محورهای این گزارش اشاره می‌شود.
هدف پشت پرده: در روزهای اخیر مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی بارها از به‌کارگیری «مدل لیبی» برای گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران صحبت به میان آورده‌اند؛ راهبردی که هدف آن از بین بردن قابلیت‌های هسته‌ای تهران از طریق فشار دیپلماتیک به‌جای نیروی‌ نظامی است.
واکنش ایران: مقام‌های ایرانی به سرعت و قاطعانه به این اصطلاح‌سازی واکنش نشان داده‌اند و این مفهوم را رد کرده‌اند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، این ایده را رد و تأکید کرد که پیاده‌سازی مدل لیبی در ایران ازسوی آمریکا و اسرائیل، رویایی است که محقق نخواهد شد.
واقعیت ماجرا: برخلاف لیبی که در زمان انزوای بین‌المللی و ضعف داخلی تسلیم شد، ایران بازیگری قدرتمند با شبکه‌ای از متحدان منطقه‌ای است. دانش هسته‌ای ایران در ذهن دانشمندانش ریشه دارد و حتی تخریب زیرساخت‌ها، آن را از بین نمی‌برد. عراقچی معتقد است نتانیاهو با طرح این مدل، قصد تضعیف مذاکرات و تحریک ایران به خروج از گفت‌وگوها را دارد.

تله‌ای برای توافق
بازرس پیشین تسلیحاتی سازمان ملل نیز از دیگر کارشناسانی است که طرح موضوع «مدل لیبی» را به مثابه تله‌ای برای مذاکرات ایران و آمریکا می‌داند. دیوید آلبرایت در روزهای اخیر طی گفت‌وگویی با شبکه «بی‌بی‌سی فارسی» به بیان نکاتی در این زمینه پرداخت که در ادامه به برخی محورهای آن اشاره می‌شود.
ایده غیرقابل اجرا: طرح ایده «مدل لیبی» را در واقع باید آدرس دادن برای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران دانست و شاید نتانیاهو از این موضوع نیز فراتر رود و مطالبه‌های بیشتری داشته باشد.
تله‌ای برای توافق: طرح اینکه ایران همه سانتریفیوژهای خود را کنار بگذارد و از برنامه هسته‌ای خود دست بردارد، به این معنی است که توافق میان ایران و آمریکا «غیرممکن» خواهد بود.

شکست یک خواسته حداکثری
علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران نیز طی روزهای اخیر در گفت‌وگویی با شبکه «بی‌بی‌سی فارسی» طرح موضوع مدل لیبی را «خواسته‌ای حداکثری» و خطری برای «شکست مذاکرات» ارزیابی کرد.
تجربه ناکام گذشته: در دوره‌ای که ترامپ با کره‌شمالی مذاکره کرد، طرح موضوع مدل لیبی ازسوی جان بولتون، سبب شکست در مذاکرات شد. بعدها دونالد ترامپ در سال 2020یکی از دلایل اخراج بولتون را در جست‌وجوی «مدل لیبی» بودن برای کره‌شمالی عنوان کرد. این موضوع در خاطرات بولتون هم عنوان شده‌است.
ترامپ چه خواهد کرد؟ مدل لیبی موضوع ناآشنایی برای ترامپ نیست و در گذشته هم تجربه آن را داشته که این خواسته حداکثری، منجر به شکست مذاکرات خواهد شد. بنابراین مطمئن نیستم درنهایت ترامپ بپذیرد چنین موضوعی را پیگیری کند. یک جریان فکری در دولت ترامپ نیز وجود دارد که به‌هیچ‌وجه خواهان ورود آمریکا به جنگ دیگری در خاورمیانه نیست.

ابزار قدرت‌نمایی ایران
پایگاه تحلیلی «نشنال اینترست» نیز طی روزهای اخیر در گزارشی تحلیلی، به توانمندی‌های نظامی ایران در حوزه دریایی برای مواجهه با تهدیدهای نظامی واشنگتن و تل‌آویو اشاره و تأکید کرد که چنانچه تهدیدهای ایران درباره حمله به اهداف آمریکایی محقق شود، بدیهی است هدف چنین حمله‌ای پایگاه «دیگو گارسیا» باشد.
زیردریایی‌های ایران: ایران تهدید کرده با توانایی‌های خود به منطقه‌ای که زمانی تصور می‌شد بسیار دور از محل استقرار منطقه‌ای نیروی دریایی ایالات‌متحده و در شمال اقیانوس هند قرار دارد، حمله خواهد کرد.
تهدیدی که عملی می‌شود: ایرانی‌ها زیردریایی‌های دیزل-الکتریکی کلاس «طارق» دارند که می‌توانند از آنها به‌طورقابل اعتمادی برای حمله به اهدافی در دیگو گارسیا استفاده کنند و در نزدیکی آن مستقر شوند؛ پایگاهی که درحال‌حاضر آمریکا از آن به‌عنوان مکان اصلی برای حمله به اهداف ایرانی آن هم با بمب‌افکن‌های رادارگریز دوربرد B-2 Spirit استفاده می‌کند.

پیشرفت‌های برگشت‌ناپذیر
روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» نیز در روزهای اخیر طی گزارشی ضمن اشاره به پیشرفت‌های هسته‌‌ای ایران در سال‌های اخیر، توان «بازگشت‌ناپذیر» صنعت هسته‌ای ایران را چالشی برای محور تل‌آویو – واشنگتن دانست.
معامله سخت: درحالی‌که آمریکا آماده مذاکره برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌شود، با چالشی مواجه است که می‌تواند دستیابی به توافق را این‌بار دشوارتر کند. بسیاری از پیشرفت‌هایی که ایران در برنامه هسته‌ای خود از زمان توافق هسته‌ای 2015داشته است، به سختی قابل برگشت است.