به استناد قانون، دلال کسی است که در مقابل اجرت، واسطه انجام معاملاتی شده یا برای کسی که میخواهد معاملاتی انجام دهد طرف معامله پیدا میکند. به کسی که دلالی میکند دلال و به کسی که به دلال دستور کار میدهد آمر میگویند.
عقد دلالی را نباید با وکالت اشتباه گرفت بلکه چون در بیشتر موارد مشکلات قانون در مورد دلالی ساکت است، تابع عقد وکالت است. از این رو دلالی در حکم وکالت است نه خود وکالت.
ویژگیهای عقد دلالی:
۱. معوض است چون در مقابل اجرت پرداخت میشود.
۲.رضایی و جایز است.
۳.عهدی است یعنی تعهد دلال در مقابل اخذ اجرت است.
اما در این بین نکته مهمی وجود دارد:
الف) چیزی که در مورد دلال باید گفت این است که عمل دلالی یعنی واسطهگری و معرفی طرفین معامله به یکدیگر است و دلال حق انعقاد معامله، تحویل مبیع (کالا) و یا اخذ ثمن( پول) را ندارد. مگر آنکه اجازهنامه مخصوصی داشته باشد.
ب) دلالی در عقود و معاملات نامشروع و ممنوع باطل است و به آن دستمزد تعلق نمیگیرد.
ج) دلال حق دریافت مخارج و هزینهها را ندارد.
مسئولیتهای دلال:
تعهد دلال به وسیله است و در صورت تقصیر تعدی یا تفریط مسئول است.
دلال نسبت به اشیا و اسنادی که طرفین نزد او میسپارند تعهد به نتیجه دارد.
در عالم حقوق هر شخصی که مامور به انجام عملی شود زمانی مستحق اجرت است که تعهد مادی یا حقوقی خود را انجام داده باشد.
دلال باید آمر خود و طرف مقابل را در جریان جزئیات قرار بدهد در غیر اینصورت مسئول جبران خسارات وارد آمده است.
اگر دلالی برای چند آمر باشد تمام آنها باید از جزئیات مطلع شوند.
اما دلال مسئول اجرای تعهدات طرفین معامله نیست، مگر آنکه معامله به اعتبار دلال منعقد شده باشد یا اینکه ضمانت کرده باشد.
اگر اسناد توسط دلال جابهجا شود دلال در اینجا مسئول صحت امضاها در اسناد است؛ مثلا خریدار چک را به دلال میدهد تا دلال آن را به فروشنده بدهد و اگر چک جعلی باشد دلال مسئول جبران خسارت است. تصدی به هر نوع دلالی منوط به داشتن پروانه است و اگر دلالی بدون پروانه به شغل دلالی مشغول باشد کار او غیرقانونی است اما همچنان عمل او تجاری محسوب میشود و از ۶ ماه تا ۲ سال حبس یا جریمه نقدی دارد که شرایط اعطای پروانه دلالی در قانون راجع به دلالان به صراحت ذکر شده است.
دلالی و قانون دلالان
در همینه زمینه :