رانت سیاه قیر در ایران

رضا کربلایی- روزنامه‌نگار

رانت سیاه قیر در ایران سال‌هاست که توزیع می‌شود و خارج‌کردن عرضه این فرآورده به‌دست آمده از چاه‌های نفتی ایران از دست رانت‌‌جویان سخت و پیچیده شده چرا که به استناد قوانین بودجه سنواتی به بهانه فعالیت‌های عمرانی هر سال قیر با قیمت غیرواقعی توزیع می‌شود.‌به گزارش همشهری، میانگین تولید سالانه قیر در ایران حدود 6میلیون تن برآورد می‌شود و توزیع نیمی از آن با قیمت کمتر و ارزان‌تر به بهانه توسعه روستایی و بهبود وضعیت راه‌های آسفالتی باعث شده که هر سال میلیاردها تومان رانت نصیب کسانی شود که از این رانت سیاه استفاده می‌کنند. ایده توزیع رانت قیر پس از سال‌ها تلاش برای عرضه آن در بورس کالا از سال 1393و عمدتا تحت فشار نمایندگان مجلس و لابی سنگین دستگاه‌های اجرایی بهره‌مند از این رانت کلید خورد و نمایندگان با هدف کاهش هزینه‌های عمرانی روستایی در قانون بودجه، وزارت نفت را مکلف کردند هر سال حجم مشخصی از وکیوم باتوم (ماده اولیه قیر) را به شکل رایگان در اختیار چند دستگاه دولتی برای آسفالت مسیرهای روستایی، طرح‌های مسکن، نوسازی مدارس، بیابان‌زدایی و آسفالت معابر شهری قرار دهد.‌برآوردها نشان می‌دهد که در سال 1394ابتدا حجم یارانه قیر رایگان 500هزار تن بود و در 2سال 1395و 1396به 2میلیون تن رسید تا جایی که 2سال پس از آن 80درصد قیر تولیدی کشور معادل 4میلیون تن به‌صورت رایگان توزیع و تنها 20درصد آن وارد بورس کالا شد.‌سال 1399دولت وقت به این نتیجه رسید که به توزیع رانت سیاه پایان دهد و ابتدا این موضوع به تصویب مجلس هم رسید اما بعدها با تصمیم نمایندگان وقت مجلس با وجود مخالفت اولیه شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت، دوباره بساط یارانه سیاه و غیرهدفمند قیر را برپا کردند و قرار شد که هر سال در بودجه سالانه وکیوم باتوم یا ماده اولیه تولید قیر با نصف قیمت بورس کالا عرضه شود.