سنت عجیب تجریشی‌ها

موضوع: چال خرکشی
موقعیت:   اراضی جنوب تجریش

درباره سبک زندگی اهالی تجریش در روزگار قدیم روایت‌های مختلفی نقل شده که برخی از آنها ضرب‌المثل شده و هنوز در گویش تهران‌نشین‌های قدیم به‌کار برده می‌شود. چال خر‌کشی اصطلاحی است که برای توصیف عمیق و مخروبه بودن مکان‌های مخوف تهران قدیم به‌کار می‌بردند اما بد نیست بدانید که چال خرکشی یکی از مهم‌ترین مکان‌ها برای کشاورزان تجریشی بوده است.
آنطور که در برخی منابع مکتوب آمده تا اواخر دوره قاجار هر روز به تعداد انگشتان یک دست هم وسیله نقلیه شخصی از دروازه تجریش عبور نمی‌کرد و عموم مردم برای‌ تردد در ده تجریش سوار الاغ و استر می‌شدند. الاغ‌سواری در تجریش هم قانون و قاعده خاص خودش را داشت و مکانی به نام چال خرکشی از دل چنین قوانینی بیرون آمد. عباس صالحی، از اهالی قدیمی تجریش، در این‌باره می‌گوید: «در تجریش رسم بر این بود که وقتی الاغ‌ها پیر و بیمار می‌شدند و دیگر توان حمل بار نداشتند، آنها را داخل اراضی جنوب تجریش می‌انداختند تا جان بدهند. چاله‌های اراضی جنوب تجریش خیلی عمیق و ترسناک بودند و به همین دلیل وقتی مردم تجریش با بنایی قدیمی و نازیبا مواجه می‌شدند به آن چال خرکشی می‌گفتند.»
یکی از جنایت‌های دوره پهلوی اول در چال خرکشی تجریش به وقوع پیوسته و عوامل دربار رضاشاه یکی از اهالی تجریش را به طرز فجیعی در این مکان به قتل رساندند. صالحی در این‌باره می‌گوید: «روایت است که وقتی رضا‌خان از حد فاصل سرپل تا میدان تجریش عبور می‌کرد و به کاخ سعد‌آباد می‌رفت با یکی از اهالی قدیمی تجریش به نام مشدی‌ماشاالله که خانه‌اش در خیابان جدید منتهی به کاخ بود مواجه می‌شود و به او دستور می‌دهد خانه‌اش را تخریب کند. مشدی‌ماشاالله به رضاشاه بی‌اعتنایی می‌کند و متلکی هم به او می‌گوید. مأموران دربار شبانه به خانه مشدی‌ماشاالله می‌روند و او را به قتل می‌رسانند.
مدتی بعد جسد مشدی‌ماشاالله در چال خرکشی کشف می‌شود. دربار برای تحقیر شخصیت ساکن قدیمی تجریش که به شاه اهانت کرده بود جسد او را در چال خرکشی انداخته بود که این موضوع عمق کینه‌توزی رضا پهلوی را نشان می‌داد. اواخر دوره پهلوی اول حوالی چال خرکشی به محل بازی بچه‌ها تبدیل شد اما این مکان با گذشت زمان تخریب شد و امروز هیچ اثری از آن باقی نمانده است.»