شرکت در آزمون تارکوفسکی‌شناسی

ناهید پیشور

فیلمساز ناراضی روس و کارگردان ارمنی‌تباری که تنها ۴ فیلم سینمایی در کارنامه داشت، و هر دو به صفت نخبه‌گرایی شناخته می‌شدند، در جشنواره‌های ششم و هفتم برای تماشاگر ایرانی معارفه شدند. نمایش فیلم خارجی جشنواره فجر را به رخدادی هیجان‌انگیز برای تماشاگری تبدیل کرد که خواننده تنها نشریه سینمایی آن سال‌ها بود.در تصاویری که از صف‌های جشنواره ششم و هفتم ثبت شده، دست تعدادی از افراد کتاب‌های بابک احمدی یا ماهنامه فیلم به چشم می‌خورد. تماشاگران قبل از تماشای فیلم‌های تارکوفسکی و پاراجانف درباره‌شان می‌خواندند تا به درک بهتری از آثار این کارگردان‌ها برسند؛ چنان که گویی آماده شرکت در آزمون تارکوفسکی و پاراجانف‌شناسی می‌شوند.
 در دوره ششم برای نخستین بار در تاریخ برگزاری جشنواره فیلم فجر، بخش ویژه‌ای به یک فیلمساز اختصاص می‌یابد؛ بخشی که محصول نگاه ویژه مدیران سینمایی وقت به این فیلمساز است و اقبال تماشاگران جشنواره که محصول توجه رسانه‌ای (ماهنامه فیلم به‌عنوان تنها مرجع سینمایی قابل اتکا در آن سال‌ها) و انتشار کتابی درباره فیلمساز به تألیف بابک احمدی همزمان با برپایی دوره ششم است. اهمیت این توجه ویژه در سال‌های بعد و با سرمشق قرارگرفتن آثار این کارگردان (که به‌عنوان الگوی سینمای مطلوب مورد توجه بنیاد فارابی به‌عنوان مغز متفکر و بازوی حمایتی سینمای ایران قرار گرفته) توسط فیلمسازان داخلی، مشخص می‌شود؛ فیلم‌هایی که قرار بود برای تماشاگر ایرانی سلیقه و برای کارگردان وطنی الگو بسازد و نتیجه‌اش فیلم‌های عرفانی سینمای ایران در نیمه‌دوم دهه60بود.با چنین پس‌زمینه‌ای بخش «امید، ایثار، دنیای آندره تارکوفسکی» به اتفاق ویژه جشنواره ششم تبدیل می‌شود.
صف‌های طولانی مقابل سینماهای نمایش‌دهنده فیلم‌های تارکوفسکی، نشان داد که مخاطب جشنواره همسو با تصمیم برگزار‌کنندگان کنجکاو تماشای فیلم‌های فیلمساز نخبه گرا و ناراضی روس است؛ استقبالی که مهر تأیید بر تصمیم سیدمحمد بهشتی مدیرعامل وقت بنیاد فارابی زد. اینگونه بود که نمایش «کودکی ایوان»، « آندره روبلف »، «سولاریس»، «آینه»، «استاکر»، «نوستالگیا» و «ایثار» با استقبال پرشور مخاطبان فجر مواجه شد.باورش شاید امروز سخت باشد ولی هیجان انگیز‌ترین اتفاق جشنواره ششم برای علاقه‌مندان جدی سینما، همین نمایش فیلم‌های تارکوفسکی بود.