افتخار شهر تهران

سید سروش طباطبایی

آموزش‌ عالی در گذشته ایران به تک‌دانشمندانی محدود می‌شود که اگر قدمی هم در حوزه آموزش عالی برمی‌داشتند، تنها برای شاگردانی معدود بود که بیشترشان شاهزادگان و درباریان بودند و اگر کتابی هم می‌نوشتند، احتمالا تنها در کتابخانه‌های دربسته دربار پادشاهان یافت می‌شد و مردم جامعه از آنها محروم بودند. تا اینکه به همت امیرکبیر، جشن تولد دارالفنون در سال1230 هجری شمسی برگزار شد و بعد از آن دانشجویان از سراسر ایران می‌توانستند در رشته‌های امروزی مثل مهندسی، داروسازی، طب و نظام تحصیل کنند.
با تجربه مغتنم دارالفنون، دکتر محمود حسابی به سال1307 پیشنهاد راه‌اندازی مرکزی جامع در آموزش عالی را با وزیر وقت مطرح کرد و درست 90سال پیش در چنین روزی،احداث   دانشگاه تهران شروع شد.

مکث
سخنی بجا

شاید بتوان گفت علی‌اصغر حکمت، وزیر وقت معارف در جلسه هیأت‌دولت با بیانی بجا و درخور سنگ‌بنای دانشگاه تهران را گذاشت؛ وقتی در حضور پهلوی اول گفت: «البته که در آبادی و عظمت پایتخت شکی نیست؛ ولی تنها نقص آشکار آن این است که «انیورسته» ندارد و حیف است که این شهر نوین از این حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم واپس ماند.» سخن حق کار خودش را کرد و موافق طبع شاه و دیگران افتاد و همانجا بود که مبلغ اولیه 250هزار تومان برای این کار تخصیص یافت.

متری 5ریال
بی‌درنگ جناب حکمت، «موسیو گدار»، معمار چیره‌دست فرانسوی را مسئول جانمایی و ساخت دانشگاه کرد. پیداکردن زمینی به آن بزرگی در تهران آن روزگار کار چندان سختی نبود. بعد از چندی باغی خارج از محدوده شهر و در شمال تهران مابین روستای امیرآباد و خندق شمالی تهران به نام باغ «جلالیه» پیدا شد که مد نظر حکمت و گدار قرار گرفت. این باغ زیبا پوشیده از درختان کهنسال و باصفا بود و بعد از کش‌وقوس‌های فراوان از قرار متری 5ریال از مالک ترک آن به نام «حاج‌رحیم‌آقای اتحادیه تبریزی» خریداری شد.

سردر دانشگاه
سردر دانشگاه تهران هم به نماد علم‌آموزی بدل شده و هویتی برای این دانشگاه است؛ سردری که در آن 2پرنده بال‌هایشان را برای پرواز در آسمان علم و آگاهی گشوده‌اند. این سردر طی فراخوانی در سال‌های 1345 تا 1346 تأیید و با هزینه‌ای حدود 24500تومان اجرا شد.


دانشگاهی به وسعت ایران
پردیس دانشگاه تهران در زمینی به وسعت بیش از 20هکتار تأسیس شد و نخستین قدم برای ساخت آن از خیابان‌کشی‌های اطراف دانشگاه و کاشت چنارهای زیبایش آغاز شد. در ظاهر، بخش مرکزی پردیس دانشگاه از شمال به خیابان پورسینا، از جنوب به خیابان انقلاب و از غرب و شرق به خیابان‌های 16آذر و قدس محدود می‌شود؛ اما در واقعیت این دانشگاه به وسعت همه ایران است. نمونه‌اش کسانی است که برای اعتلای همه ایران قدم‌های مؤثری برداشتند؛ بزرگانی چون استاد جلال‌الدین همایی، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌اکبر دهخدا، مصطفی چمران، استاد مطهری و هزاران‌هزار دانشجوی پرتلاشی که قطار علم و آگاهی این سرزمین را به جلو می‌رانند.

امکانات دانشگاه
در بخش اصلی دانشگاه، ساختمان‌ دانشکده‌های هنرهای زیبا، علوم‌انسانی، حقوق و علوم‌سیاسی و... جا خوش کرده‌اند. اما 2ساختمان کتابخانه مرکزی و مسجد دانشگاه از مهم‌ترین بخش‌های این دانشگاه است. معماری مسجد دانشگاه ترکیبی از هنر ایرانی و مدرن است که در سال1345 شمسی افتتاح شد. ساختمان کتابخانه هم در مساحتی بیش از 22هزار مترمربع در 9طبقه بنا شد و بنای فعلی آن در سال1350 گشایش یافت.

حرکت‌های دانشجویی
دانشگاه تهران از همان بدو تاسیس نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی ایران بی‌تفاوت نبود و تشکل‌های دانشجویی در سال‌های گوناگون در این دانشگاه فعال بودند. البته به‌دنبال سوءقصد نافرجام به جان محمدرضاشاه در 15بهمن1327در دانشگاه تهران، دانشجویان ملزم به امضای تعهدنامه عدم‌دخالت در سیاست شدند؛ اما جنبش‌های دانشجویی در دانشگاه تهران شکل گرفته بودند و فشارهای حکومت شاه را برنمی‌تافتند. حرکت‌های دانشجویی دانشگاه تهران نقش مؤثری در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند.