تهران خواب ندارد

مریم باقرپور-روزنامه‌نگار

شعر کودکانه «آقاپلیسه و بیداری شب‌هایش برای خواب‌های خوش ما» برای بسیاری از مردم آشناست؛ اما این‌روزها تنها پلیس‌ها شب‌ها بیدار نیستند و در شهر تهران با وسعت چندده‌هکتاری‌اش شب‌ها خدمات مختلفی از رفت‌وروب تا عمرانی و ترافیکی ارائه می‌شود تا شهروندان در روز دچار مشکل نشوند. مسئولان نظارت بر این فعالیت‌ها شهرداران شب هستند که مانند مدیران شهری روز، مسئولیت‌های مهم و سنگینی به‌عهده دارند. در یکی از شب‌های سرد سال که هواشناسی خبر از یخ‌زدگی معابر داده، با مرتضی محمدخانی، شهردار شب پایتخت تا پاسی از شب همراه شدیم و در گوشه‌وکنار شهر گشت زدیم، در شبی که مثل همیشه مدیریت شهری خواب نداشت.


 بررسی شهر از ستاد بحران
قرارمان ساعت23 است. وارد ساختمان پایگاه ستاد مدیریت بحران شهر تهران که می‌شویم، در نخستین اتاق، تابلوی شهردار شب نصب شده‌است. اتاقی کوچک است با کمترین امکانات و محمدخانی همین را کافی می‌داند؛ چون بیشتر ساعت‌ها او و سایر شهرداران شب مشغول گشت‌و‌گذار در کوچه‌ها و معابر پایتخت هستند و تنها برای استراحتی کوتاه یا نوشتن گزارش در دفتر حضور دارند. درواقع شهردار شب به تمام موارد از وضعیت رفت‌وروب تا تخلیه بوستان‌های جنگلی، نصب تابلوها و المان‌های شهری، چگونگی پذیرش بی‌خانمان‌ها و... نظارت دارد و حتی درصورت بروز تصادف یا حادثه‌ای در شهر خود را به محل می‌رساند تا از نزدیک در جریان ماجرا قرار گیرد.

 رصد شهر با هزاران دوربین
نیم‌ساعتی به نیمه‌شب مانده که وارد اتاق مانیتورینگ می‌شویم. روی دیوار تلویزیونی بزرگ که از ترکیب ده‌ها مانیتور تشکیل می‌شود، جلب توجه می‌کند. هر مانیتور وضعیت یک معبر تهران را نشان می‌دهد و از این اتاق می‌توان وضیعت تردد در شهر را بررسی کرد. خسرو میرزایی، معاون حوادث ستاد مدیریت بحران شهر تهران هم در اتاق حضور دارد. او با دیدن ترافیک بالای میدان تجریش در آن ساعت شب از مسئول مربوط می‌خواهد وضوح دوربین‌ها را بیشتر کند و همزمان محمدخانی با پلیس راهور تماس می‌گیرد تا برای بررسی وضعیت، نیروهایی را به محل اعزام کند. گفته می‌شود که در شهر تهران 1700 دوربین شهری  وجود دارد که از این اتاق می‌توان به اطلاعات همه آنها یکجا دسترسی داشت و نظاره‌گر شهر بود.

 معابر نباید یخ بزنند
گشت میدانی از حوالی ساعت24 شروع می‌شود. سرمای هوا بیشتر شده و هواشناسی خبر از احتمال یخ‌زدگی معابر داده است؛ برای همین اولویت شهردار شب بازدید از سایت مرکزی برف‌روبی منطقه2 و خیابان میرمالک است. در مسیر محمدخانی مدام معابر را رصد می‌کند و حین عبور از بزرگراه یادگار امام(ره) می‌گوید: «بیشتر شب‌ها در این محدوده حادثه داریم؛ چراکه شیب بزرگراه زیاد است و درنتیجه سرعت زیاد و عدم‌کنترل، خودروها با نرده‌ها و گاردریل‌ها برخورد می‌کنند.» با ورود به سایت، صدای ماشین‌های سنگین شنیده می‌شود. لودرها شن‌ها و نمک‌های دپوشده را داخل کامیون‌ها می‌ریزند و با پرشدن هریک، خودرویی دیگر از راه می‌رسد. مسئول سایت گزارشی از امکانات خودرویی و انسانی می‌دهد و می‌گوید چند روزی است خانه نرفته‌اند تا مبادا در سرما معبری یخ بزند و شهروندان دچار مشکل شوند.

 بازدید از خانه گرم آسیب‌دیدگان اجتماعی
سرمای نیمه‌شب هر لحظه بیشتر از قبل می‌شود و شهردار شب تصمیم می‌گیرد از گرمخانه منطقه6 در محدوده تونل رسالت بازدید کند. به گرمخانه که می‌رسیم، خودرویی جلوی در است و فردی می‌گوید که یک نفر را اندکی قبل به درخواست خودش به این گرمخانه آورده‌اند. پس از اطلاع از حضور شهردار شب، مسئول گرمخانه و مددکاران به استقبال شهردار شب می‌آیند. محمدخانی وارد سالن و محل استراحت مددجویان می‌شود. عده‌ای روی تخت و تعدادی کف زمین روی تشک خوابیده‌اند. آمارشان به بیش از 50نفر می‌رسد. مسئول گرمخانه توضیح می‌دهد که به همه این ‌مددجویان پتو و غذای گرم داده شده و همه مراجعه‌کنندگان پذیرش شده‌اند تا از سرما در امان بمانند. در این میان یکی به محمدخانی خبر می‌دهد که اتوبوس سیار هم در خیابان انقلاب مستقر شده و به‌این‌ترتیب مقصد بعدی بازدید معلوم می‌شود.




اتوبوس‌هایی برای خواب شبانه
برای رسیدن به میدان انقلاب، خودرو از خیابان‌های شهید بهشتی، ولیعصر، فلسطین و انقلاب عبور می‌کند و در مسیر، شهردار در حال رصد معابر است. اتوبوس‌های تندرو در حال خدمت‌رسانی‌اند و مسافر دارند. روند جمع‌آوری زباله‌ها نیز طبق معمول است و تعدادی کارگر گوشه‌وکنار مشغول نظافت هستند؛ عده‌ای هم دور ون‌کافه‌ها جمع شده‌اند. محمدخانی می‌گوید: «شب‌های تهران زنده است؛ برای همین مدام باید رصد شود و خدمت‌رسانی ادامه داشته باشد.» با رسیدن به میدان انقلاب می‌بینیم جز اتوبوس، 2خودروی حامی‌شهر هم در محل توقف کرده‌اند. محمدخانی برای بررسی نحوه خدمت‌رسانی وارد اتوبوس می‌شود. سرمای بیرون اتوبوس آزاردهنده است؛ اما داخل اتوبوس که می‌شویم گرما به صورت‌مان می‌زند. بیش از 20نفر پتو روی سرشان کشیده‌اند و غرق خواب‌اند؛ همان‌هایی که جایی برای ماندن ندارند و مدیریت شهری برای جلوگیری از سرمازدگی برایشان این اتوبوس‌ها را در میادین اصلی شهر تدارک دیده است.

کار در نیمه‌شب برای توجه به جان مردم
حین گپ‌وگفت با نیروهای حامی‌شهر خبر می‌رسد که در بزرگراه شهید متوسلیان فردی تصادف کرده و جانش را از دست داده‌است. محمدخانی به محض سوارشدن بر خودرو با پلیس و قاضی کشیک تماس می‌گیرد و تصمیم می‌گیریم به این محل برویم؛ درحالی‌که ساعت از نیمه‌شب گذشته است. شهردار شب در مسیر می‌گوید: «تهران خواب ندارد؛ برای همین برای شهردار شب، شمال و جنوب تهران فرقی ندارد و گشت‌زنی‌ها باید مستمر باشد.» میان صحبت‌ها در بزرگراه تندگویان، نزدیک بوستان ولایت، ناگهان با عده‌ای مواجه می‌شویم که در حال بلندکردن تابلویی بزرگ هستند و کمی جلوتر خودروی پلیس راهنمایی‌ورانندگی توقف کرده است. شهردار شب اول سراغ مأموران راهور می‌رود و آنها توضیح می‌دهند که به‌زودی یکی دیگر از دسترسی‌های بزرگراه باز می‌شود و نیروهای شهرداری مشغول نصب تابلو هستند. دلیل این کار شبانه را که می‌پرسیم، یکی از نیروهای کارگری می‌گوید: «روزها ترافیک هست. از طرفی این تابلوها وزن بالایی دارند؛ پس نباید برای نصب‌شان ریسک کرد. جان مردم اهمیت دارد.»

 حوادث شبانه تمامی ندارد
عقربه‌های ساعت تندتند می‌گذرند؛ اما همچنان خودروها در بزرگراه دیده می‌شوند؛ با این تفاوت که سرعت‌شان بالاست. محمدخانی می‌گوید: «اغلب سرعت بالا عامل حوادث شبانه می‌شود.» میان این گفته‌ها به محل تصادف می‌رسیم. روی جنازه پارچه کشیده‌اند و مأموران نیروی انتظامی حضور دارند. وسط بزرگراه بقایای خودروی تصادفی دیده می‌شود؛ اما از آن خبری نیست. یکی از مأموران توضیح می‌دهد که متوفی به‌جای پل عابر، عرض بزرگراه را برای عبور انتخاب کرده و سرعت بالای خودرو باعث تصادف شده‌است و در این میان راننده با خودرویش متواری شده‌است. شهردار شب پس از بررسی موضوع و گفت‌وگو با مأموران، محل را به مقصد پایگاه مدیریت بحران شهر تهران و بزرگراه جلال آل‌احمد ترک می‌کند؛ محلی که رسیدن به آن در نیمه‌شب هم 45دقیقه زمان می‌برد. در این میان محمدخانی فرصت می‌کند همچنان بر خدمات شهری  نظارت کند تا مردم در آرامش بخوابند و صبح روز بعد شهری تمیز و بدون لغزندگی تحویل بگیرند.

شهرداران شب چه کارهایی انجام می‌دهند؟
 حوزه حمل‌ونقل و ترافیک: نظارت بر پایانه‌های اتوبوسرانی، مترو، وضعیت پل‌های عابر پیاده، المان‌های ترافیکی، عملیات ترافیکی مناطق، خط‌کشی‌های محوری و عابر پیاده، عملیات اصلاح هندسی، چراغ‌های راهنمایی‌ورانندگی و ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی
  حوزه فنی و عمران: نظارت بر کارگاه‌های عمرانی فعال، آسفالت معابر، جداول و انهار، پیاده‌روسازی، محوطه‌سازی‌ فضاها، کارخانه آسفالت
  خدمات شهری و محیط‌زیست: نظارت بر رفت‌وروب و نگهداشت شهر، لایروبی انهار، پسماند و بازیافت، آتش‌نشانی، بهشت زهرا، بوستان‌ها و پارک‌های جنگلی، زیباسازی شهری، میدان تره‌بار مرکزی، شهربان‌ها و حریم‌بان‌ها
   حوزه اجتماعی و فرهنگی: نظارت بر گرمخانه‌ها، اتوبوس‌های شبانه، آماده‌سازی‌ فضاها برای برپایی مراسم مذهبی و ملی
  حوزه هماهنگی امور مناطق، هماهنگی با مناطق 22گانه و شهرداری‌های نواحی