زلزله چینی در کاخ سفید

ساسان شادمان‌منفرد- روزنامه‌نگار

این روزها همه درباره «دیپ‌سیک» (DeepSeek) چت‌بات هوش مصنوعی چینی صحبت می‌کنند. سایت این ابزار هوش‌ مصنوعی برخلاف چت جی‌پی‌تی از سوی سازنده در ایران مسدود نیست و کاربران به‌صورت رایگان می‌توانند از آن به‌راحتی استفاده کنند، البته این موضوع منحصر به ایران نمی‌شود و کاربران از نقاط مختلف دنیا مجذوب این هوش مصنوعی چینی شده‌اند تا آنجا که آمریکایی‌ها از بابتش احساس خطر کرده‌اند.

از کجا شروع شد؟
ماه مه2023 (اردیبهشت‌ سال 1402) بود که یک شرکت خصوصی با نام «دیپ‌سیک» در شهر هانگژو چین به ثبت رسید و اعلام موجودیت کرد. کسی که این شرکت به‌نامش ثبت شد «لیانگ ونفنگ» 38ساله بود. مدل DeepSeek-R1 پاسخ‌هایی در سطح مدل‌های پیشرفته‌ دیگر مانند GPT-4o و o1 از OpenAI ارائه می‌دهد، با این تفاوت که هزینه‌ آموزش آن به‌طور قابل‌توجهی کمتر است (6میلیون دلار در مقایسه با ۱۰۰میلیون دلار GPT-4 در سال۲۰۲۳). مدل‌های هوش مصنوعی کاملا چینی«دیپ‌سیک» در شرایطی توسعه یافته‌اند که ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه چین در زمینه تراشه‌های انویدیا اعمال کرده بود. این تحریم‌ها با هدف محدود کردن توانایی چین در توسعه‌ سیستم‌های هوش مصنوعی پیشرفته وضع شده بودند. ۱۰ژانویه۲۰۲۵ «دیپ‌سیک»  نخستین اپلیکیشن رایگان چت‌بات خود را براساس مدل DeepSeek-R1 برای iOS و اندروید منتشر کرد. تا ۲۷ژانویه، DeepSeek-R1 ازChatGPT به‌عنوان پرمخاطب‌ترین اپلیکیشن رایگان در فروشگاه اپ استور ایالات متحده پیشی گرفت که این امر موجب کاهش 18درصد از ارزش سهام انویدیا شد.
موفقیت«دیپ‌سیک» در رقابت با شرکت‌های بزرگ‌تر و رقیبان باسابقه‌تر به‌عنوان «تحولی در عرصه هوش مصنوعی» توصیف شده است و برخی آن را «نخستین شلیک در مسابقه‌ جهانی هوش مصنوعی» و «آغاز عصر جدیدی از رقابت‌های شدید در هوش مصنوعی» می‌دانند. «دیپ‌سیک» الگوریتم‌ها، مدل‌ها و جزئیات آموزش هوش مصنوعی مولد خود را متن‌باز (Open-Source) کرده است، به‌طوری که کد آن به‌صورت آزاد در دسترس عموم قرار دارد و امکان استفاده، اصلاح، مشاهده و طراحی اسناد برای اهداف توسعه را فراهم می‌کند.


هشدار برای صنعت هوش مصنوعی آمریکا
مقامات آمریکایی در حال بررسی پیامدهای امنیت ملی برنامه هوش مصنوعی چینی«دیپ‌سیک»  هستند. رویترز گزارش می‌دهد که «کارولین لویت» سخنگوی کاخ سفید، اعلام کرده که شورای امنیت ملی درحال ارزیابی این برنامه است. او این برنامه را «هشداری برای صنعت هوش مصنوعی آمریکا» توصیف و تأکید کرد که کاخ سفید در تلاش است تا «برتری هوش مصنوعی آمریکا» را تضمین کند. این اظهارات در حالی بیان می‌شود که «دیپ‌سیک» به سرعت به یکی از برنامه‌های پرطرفدار در فروشگاه اپل تبدیل شده است.

با این حال، نگرانی‌هایی در مورد سانسور موضوعات حساس توسط این برنامه وجود دارد، همچنین برخی کارشناسان امنیتی هشدار داده‌اند که «دیپ‌سیک» ممکن است تهدیدی بزرگ‌تر از تیک‌تاک برای امنیت ملی آمریکا باشد. در پاسخ به این نگرانی‌ها دولت استرالیا نیز به شهروندان خود توصیه کرده است که در استفاده از مدل هوش مصنوعی چینی «دیپ‌سیک» احتیاط کنند.

یک توصیف ساده
از چت‌بات«دیپ‌سیک» خواستیم که خودش را در چند جمله توصیف کند و این نتیجه درخواست ماست: «من DeepSeek-V3 هستم، یک هوش مصنوعی که توسط شرکت«دیپ‌سیک» از چین توسعه داده شده‌ام. من برای ارائه اطلاعات، پاسخ به سؤالات، کمک در حل مسائل و انجام وظایف مختلف طراحی شده‌ام. اگر سؤالی داری یا به کمک نیاز داری، خوشحال می‌شم کمک کنم.»


قهرمان ملی
بسیاری در دنیا عملکرد چینی‌ها را در هوش مصنوعی قابل مقایسه با برنامه‌های آمریکا نمی‌دانستند. برای همین باور این مسئله که چین بتواند به قدرت اول هوش مصنوعی جهان تبدیل شود بیشتر شبیه یک رویا بود، آن هم پس از صحبت‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده که بعد از ورود به کاخ سفید در دوره دوم گفته بود که آمریکا را به برترین کشور جهان در هوش مصنوعی تبدیل می‌کند، اما پس از رونمایی از چت‌بات «دیپ‌سیک» حالا ترامپ آن را هشداری برای صنعت هوش مصنوعی ایالات متحده می‌داند. در چین اما بازخوردها چیز دیگری می‌گوید. نزد بسیاری از فعالان حوزه فناوری در این کشور امید به آینده و موفقیت موج می‌زند. بسیاری «لیانگ ونفنگ» را یک قهرمان ملی می‌دانند؛ کسی که خواب‌های سران کاخ سفید را در صنعت هوش مصنوعی آشفته و آنها را هراسان کرده است. ونفنگ دارای مدرک فوق‌لیسانس مهندسی اطلاعات و ارتباطات از دانشگاه ژیجیانگ است و پیش‌تر در سال2010 شرکت «های-فلایر» که آن هم در صنعت هوش مصنوعی فعالیت می‌کند، بنیان نهاد.

واکنش آلتمن
سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI با انتشار یک پست در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس، چت‌بات هوش مصنوعی «دیپ‌سیک» چین را مورد ستایش قرار داد. او نوشت: «مدل R1 هوش مصنوعی «دیپ‌سیک» باتوجه به امکاناتی که این شرکت با چنین قیمتی ارائه می‌دهد، بسیار چشمگیر است. واضح است که ما مدل‌های بسیار بهتری ارائه خواهیم کرد. به‌علاوه، حضور یک رقیب جدید واقعا هیجان‌انگیز است.»


مکث
به قانون «از آسمان می‌افتد» عادت کرده‌ایم

سایت چاینا آکادمی بلافاصله پس از به شهرت‌رسیدن «دیپ‌سیک»  سراغ لیانگ ونفنگ، مالک و مدیرعامل آن رفت و گفت‌وگویی مفصل را انجام داد که بخشی از آن را ملاحظه می‌فرمایید.
 پس از انتشار مدل هوش مصنوعی DeepSeek V2، این ابزار به سرعت یک جنگ قیمت شدید در صنعت مدل‌های بزرگ را به راه انداخت. برخی می‌گویند که شما بازار را متحول کرده‌اید.
 لیانگ ونفنگ: هرگز قصد نداشتیم که بازار را متحول کنیم. این اتفاق کاملا تصادفی رخ داد.
از این نتیجه شگفت‌زده شدید؟
 لیانگ ونفنگ: بسیار شگفت‌زده شدیم. انتظار نداشتیم که قیمت‌گذاری چنین مسئله حساسی باشد. ما فقط مطابق برنامه خودمان پیش رفتیم، هزینه‌ها را محاسبه کردیم و براساس آن قیمت تعیین کردیم. اصل ما این است که نه با ضرر بفروشیم و نه به‌دنبال سود بیش از حد باشیم. قیمت‌گذاری فعلی ما حاشیه سود کمی بالاتر از هزینه‌ها را تضمین می‌کند.
بیشتر شرکت‌های چینی همزمان مدل‌ها و برنامه‌های کاربردی را دنبال می‌کنند. چرا «دیپ‌سیک» فقط بر تحقیق متمرکز است؟
لیانگ ونفنگ: زیرا ما معتقدیم که مهم‌ترین کار درحال حاضر مشارکت در نوآوری جهانی است. سال‌هاست که شرکت‌های چینی عادت کرده‌اند که از نوآوری‌های فناورانه توسعه‌یافته در خارج بهره‌برداری و از آنها در قالب برنامه‌های کاربردی کسب درآمد کنند، اما این روند پایدار نیست. این بار هدف ما کسب سود سریع نیست، بلکه پیشبرد مرزهای فناوری برای رشد اکوسیستم است.
باور عمومی در دوران اینترنت و موبایل این است که آمریکا در نوآوری پیشرو است، درحالی‌که چین در توسعه کاربردها برتری دارد.
لیانگ ونفنگ: ما معتقدیم که با پیشرفت اقتصادی، چین باید به‌تدریج از یک بهره‌بردار فناوری به یک مشارکت‌کننده تبدیل شود، نه اینکه همچنان به‌دنبال استفاده از دستاوردهای دیگران باشد. در طول ۳۰سال گذشته از انقلاب IT، ما تقریبا در نوآوری‌های اصلی فناوری مشارکتی نداشتیم. ما به قانون مور (Moore’s Law) به‌عنوان چیزی که «از آسمان می‌افتد» عادت کرده‌ایم. منتظر می‌مانیم که هر ۱۸ماه سخت‌افزار و نرم‌افزار بهبود یابد. قانون مقیاس‌پذیری (Scaling Law) نیز به همین شکل دیده می‌شود، اما این پیشرفت‌ها نتیجه تلاش بی‌وقفه نسل‌های مختلف در جوامع فناوری غربی است. از آنجا که ما در این فرآیند به‌طور فعال مشارکت نداشته‌ایم به مرور اهمیت آن را نادیده گرفته‌ایم.

سبقت در تولید تصویر
مدل هوش مصنوعی Janus-Pro شرکت «دیپ‌سیک»  در تولید عکس عملکرد بسیار بهتری نسبت به رقبا داشته است. این شرکت می‌گوید: «مدل هوش مصنوعی Janus-Pro-7B در جدول رتبه‌بندی برای تولید تصویر با استفاده از دستورات متنی، عملکردی بهتری از DALL-E 3 اوپن‌ای‌آی و
Stable Diffusion شرکت Stability AI داشته است.
 در گزارش «دیپ‌سیک» آمده است که Janus-Pro  با افزودن ۷۲میلیون تصویر مصنوعی با کیفیت بالا و متعادل‌کردن آنها با داده‌های دنیای واقعی به خروجی‌های تصویری جذاب‌تر و پایدارتر دست یافته است.