جنگ جهانی مریخ

ساسان شادمان منفرد-روزنامه‌نگار

دومین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با وعده‌های عمدتا مضحک او آغاز شد؛ از ادعا بر سر گرینلند که دانمارک و اروپا را به واکنش واداشت تا موضوع تملک کانال پاناما. اما شاید بزرگ‌ترین وعده او که کمتر کسی به آن توجه کرد، موضوع سفر به مریخ بود. آیا ترامپ سودای مالکیت بر سیاره سرخ را دارد؟ این درحالی است که برنامه‌های فضایی چین برای اعزام فضانورد به مریخ با سرعت بسیار بالایی جریان دارد.

برنامه شرکت‌های خصوصی
امروزه دیگر تنها کشورها نیستند که به کاوش در فضا می‌پردازند؛ شرکت‌های خصوصی مانند «اسپیس‌ایکس» و «بلو اوریجین» از بزرگ‌ترین بازیگران در عرصه اکتشافات فضایی محسوب می‌شوند. برخی بر این باورند اگر تصور کنیم شرکت معدنی روی زمین برای استخراج مواد معدنی نیازی ندارد منطقه‌ای را به‌عنوان قلمرو ملی ادعا کند و در عین حال، مانع از ورود دیگران به منطقه شود، بدین‌ترتیب شرکت‌های خصوصی می‌توانند به همین شکل در مریخ فعالیت کنند. اسپیس‌ایکسِ ایلان ماسک قرار است در سال2029، نخستین گروه از فضانوردان را به مریخ بفرستد؛ اما شکست‌های پی‌درپی موشک استارشیپ این زمان را شکننده کرده است.

مریخ می‌تواند پنجاه‌ و یکمین ایالت آمریکا شود؟
دونالد ترامپ، قوانین بین‌المللی در این زمینه را به‌خوبی نمی‌داند. طبق قوانین اولیه‌ای که چگونگی فعالیت کشورها در فضا را تعیین می‌کنند، تلاش برای ادعای مالکیت کرات و سیارات ازجمله مریخ به‌عنوان قلمرو یک کشور غیرقانونی است. ایجاد یک ادعای سرزمینی روی یک سیاره دیگر به سادگی برافراشتن پرچم نیست. دکتر جیل استوارت، کارشناس حقوق فضا از مدرسه اقتصاد لندن می‌گوید: «ماه هم‌اکنون دارای پرچم‌های بسیاری است. این پرچم‌ها نشان‌دهنده مالکیت نیستند، بلکه بیشتر نماد دستاورد هستند؛ مانند پرچم‌هایی که به قله اورست برده می‌شوند.»

معاهده فضای ماورای جو و خلأهای قانونی
«معاهده فضای ماورای جو» (Outer Space Treaty) که در سال۱۹۶۷ به تصویب رسید، قوانین مربوط به استفاده و بهره‌برداری از منابع فضایی را تعیین می‌کند. در آن زمان، ایده اینکه یک شرکت خصوصی بتواند به فضا سفر کند، تقریبا غیرقابل تصور بود. به‌همین دلیل، این معاهده بیشتر بر فعالیت‌های دولت‌ها تمرکز دارد و صراحتاً به شرکت‌ها و افراد خصوصی اشاره نمی‌کند. این موضوع باعث شده است که برخی معتقد باشند یک «خلأ قانونی» در این معاهده وجود دارد که به افراد و شرکت‌های خصوصی اجازه می‌دهد تا بدون محدودیت، بخش‌هایی از فضا را ادعا و از آن بهره‌برداری کنند.

رقیب اصلی آمریکایی‌ها
به موازات برنامه‌های پر سر و صدای اسپیس‌ایکس، چین هم برنامه‌هایی برای ارسال انسان به مریخ دارد. براساس برنامه‌ریزی‌های کنونی، نخستین ماموریت سرنشین‌دار چین به مریخ در سال۲۰۳۳ انجام خواهد شد. پیش از این ماموریت، چین قصد دارد در سال۲۰۲۸ ماموریتی برای آوردن نمونه‌هایی از مریخ به زمین انجام دهد. این برنامه‌ها بخشی از تلاش‌های گسترده‌ چین برای تبدیل شدن به یک قدرت پیشرو در عرصه فضاست. چین همچنین برنامه‌هایی برای اکتشاف‌ ماه و توسعه ایستگاه فضایی خود دارد. چینی‌ها قصد دارند در سال2050، یک پایگاه دائمی روی سیاره سرخ ایجاد کنند.