عزیز شمیران

سیدسروش طباطبایی‌پور

چند روز پیش، خبر آتش‌سوزی در بازار تجریش، پایتخت‌نشینانی را که با بساط میوه‌فروش‌ها و جگرکی‌ها و کافه‌های بازار تجریش خاطره دارند، نگران کرد؛ آتشی که از یک سوهان‌پزی 60 تا 70متری آغاز شد و به جان سقف مغازه‌های همجوارش افتاد، اما بعد از ساعتی، با کمک امدادگران 3 ایستگاه آتش‌نشانی، بدون خسارت جانی، خاموش شد. با امید به شناسایی همه مشکلات ایمنی این بازار تاریخی و رفع آنها، گشتی در بازار تجریش می‌زنیم و صفحاتی از داستان تاریخ خاطره‌انگیز آن را با هم ورق می‌زنیم.

مکث
هم فال و هم تماشا

تجریش، روستایی مصفا که در گذشته‌های دور، پاتوق تهرانی‌هایی بود که از گرمای هوا، به دل باغ و بوستان‌های اینجا پناه می‌آوردند و جسم و جانشان را سرشار از طراوت می‌کردند. حتی در این روزها هم اگر فرصتی کنید و خودتان را به این محله ایستاده در شیب کوهپایه برسانید، ضرر نخواهید کرد.‌ این عزیز شمیران، برای اهالی و مهمانانش هم فال است و هم تماشا! یعنی اگر رهگذری، به‌دنبال جلای روحش باشد، رد امامزاده‌صالح(ع) تجریش را می‌گیرد و در صحن و سرای این فرزند امام موسی کاظم(ع)، نفسی تازه می‌کند؛ و اگر بخواهد در دل تاریخ گذشته این محله قدمی بزند، می‌تواند سری به بازار سنتی تجریش بزند و خریدی هم بکند. گشت و‌گذار در پاساژهای امروزی و پر‌زرق‌و‌برق اینجا هم دور از دسترس نیست.از کوهستان‌های اطراف تجریش و موزه‌ها و کاخ‌های دیدنی تجریش هم نمی‌توان چشم‌پوشی کرد.


ویژگی بازار تجریش
بازار سنتی تجریش با تاریخی در حدود 150سال، حال و هوای معماری سنتی ایران را در ذهن رهگذرانش تداعی می‌کند؛ بازاری که نمونه‌ای کوچک از بازار تهران است و 2 محله سرپل و میدان تجریش را با فضایی مسقف و دکان‌هایی در دوطرف به هم وصل می‌کند. شاید مهم‌ترین ویژگی بازار تجریش، همجواری با امامزاده، مساجد، تکایا و شهرداری است و تو گویی این ترکیب، ما را به یاد چیدمان شهرهای اسلامی می‌اندازد. به همین دلیل، بازار تجریش از دیرباز تنها محلی برای دادوستد نبوده و به ما، هویتی فرهنگی و اجتماعی هم می‌بخشد. البته بعد از مرمت‌های چند باره، معماری بازار تجریش همچنان ما را به یاد معماری عصر قاجار می‌اندازد.

امامزاده و چنارش
همجواری بازار تجریش با امامزاده صالح(ع) هم قابل تامل است. انگار این همنشینی، این نکته را به رهگذران یادآوری می‌کند که در کنار دادوستد در دنیای مادی، باید به نشست و برخاست‌های معنوی هم اندیشید. این نیکمرد، یکی از برادران امام هشتم(ع) است و می‌گویند در همین مکان به شهادت رسید و بعد از ساخت بنای قدیمی و چهارگوش حرمش، به مکانی امن برای عاشقان اهل‌بیت(ع) بدل شد. چنار امامزاده هم برای تجریشی‌ها، بسیار خاطره‌انگیز بود که در اوایل دهه 70شمسی، بریده شد و جای خالی‌اش، این روزها دل‌ها را می‌آزارد.

تکیه تجریش
تجریش 2 تکیه دارد، تکیه بالا و پایین. تکیه بزرگ‌تر که در ورودی آستان امامزاده و بازار قرار گرفته و حجره‌هایی منحصر به فرد دارد که دور‌تا‌دور تکیه را دربرگرفته‌اند. کتیبه‌ای روی ورودی تکیه بالا هم نصب شده که خبر از قدمت آن می‌دهد؛ تاریخی مربوط به دوران قاجار! البته در سال‌1366، سیل تجریش آسیب قابل توجهی به تکیه بالا وارد کرد، اما به همت عالی اهالی، این تکیه دوباره بازسازی شد. در تکیه بالا و در ایام سوگواری سالار شهیدان، مراسم تعزیه و عزاداری برپا می‌شود تکیه پایین هم که در قسمت جنوبی بازار قرار دارد در ایام محرم محل برگزاری مراسم عزاداری است.