تحولات ارزی

علیرضا خزایی؛ کارشناس مسائل اقتصادی

نرخ دلار در بازار غیررسمی از ابتدای سال تاکنون با نوسانی نسبتا ملایم در محدوده کانال 60هزار تومان بود که از اوایل پاییز سال‌جاری روند صعودی گرفت و در شروع زمستان با ثبت رکوردهای تاریخی جدید در کانال بالای 80هزار تومان موجب شکل‌گیری انتظارات افزایشی شدیدتری نسبت به این متغیر کلان اقتصادی شد.
پیش از این اقتصاددانان بارها و به‌دفعات درباره لزوم تغییر لنگر اسمی انتظارات تورمی از ارز به متغیر دیگری هشدار داده‌اند؛ موضوعی که اگر یک‌بار از سوی بانک مرکزی در دستور کار قرار بگیرد، می‌تواند بار روانی ناشی از نوسانات ارزی را در جامعه به‌خوبی کنترل کند. بااین‌حال سؤالی که اکنون از سوی مردم و فعالان اقتصادی مطرح می‌شود این است که قیمت نهایی دلار چه خواهد شد و چه‌کسی مسئول افزایش این نرخ است؟
به‌طور کلی بانک مرکزی مسئول تدوین و کنترل سیاست‌های ارزی، کنترل ارزش پول ملی و مدیریت نرخ ارز خارجی است؛ ازاین‌رو ساختمان میرداماد بهتر است به‌نحوی شایسته درخصوص بربادرفتن ارزش حقیقی ثروت و کاهش شدید قدرت خرید مردم پاسخگو باشد.
در این بین یکی از موضوعات بسیار مهم مسئله ارتباط سیاستگذار با مردم و مدیریت افکار عمومی است. رئیس‌کل بانک مرکزی در گفت‌وگویی نسبت به نرخ ارز غیررسمی، اعتراض کرده و مرجعیت یک سایت آمریکایی را در تعیین نرخ ارز در ایران مورد پرسش قرار داده است؛ درحالی‌که سؤال اصلی را باید از خود بانک مرکزی پرسید؛ اینکه چرا در طول سال‌ها فعالیت هنوز نتوانسته‌اید مرجعیت رسمی اخبار نرخ ارز را در اختیار داشته باشید؟ چگونه ارتباط برقرارکردن یک سایت خارجی با مردم ایران بهتر از ارتباط برقرارکردن بانک مرکزی کشور با مردم خود بوده است؟
این موضوع (ارتباط برقرارکردن بانک مرکزی با مردم) یکی از فعالیت‌های اصلی بانک‌های مرکزی در سراسر دنیاست که اعتماد عمومی را نسبت به سیاست‌ها جلب می‌کنند تا مردم را در اجرای سیاست‌های پولی و ارزی همراه خود داشته باشند.
اما درخصوص روند آتی نرخ ارز می‌توان روند صعودی نرخ ارز در هفته‌های اخیر را به علل گسترده‌ای مرتبط دانست؛ وضعیت اخیر و افزایش نااطمینانی نسبت به آینده در منطقه با تغییرات سیاسی در کشورهای همسایه و با منافع مشترک، محدودیت‌های مرتبط با کاهش تولید در راستای مدیریت مصارف انرژی، سیاست‌های ارزی اخیر بانک مرکزی در برداشتن سقف نیما، زمان اجرای سیاست و تأثیر متناسب آن بر بازار غیررسمی، پایان سال میلادی و تسویه‌حساب‌های میلادی، نزدیک‌شدن به دراختیارگرفتن قدرت کاخ سفید توسط ترامپ و تیمی ضد‌ایرانی و... به همراه پذیرش تورم موجود در اقتصاد ایران همگی دلالت بر روند صعودی قیمت ارز خارجی دارد. موضوعی که شاید بیشتر مدنظر مردم قرار گرفته، آهنگ سریع این افزایش در هفته‌های اخیر است؛ به شکلی که ظرف حدود 5هفته نرخ ارز از کانال 70هزار تومان تا 80هزار تومان را بدون اصلاح طی کرد.
بیشتر فعالان اقتصادی و خانوارها با توجه به زمان ثبت سفارش‌های خرید شب عید این نگرانی را دارند که این روند منجر به بروز مشکلاتی در تداوم فعالیت‌های مورد نظر آنها شود. بر این اساس بهتر است مقام سیاستگذار اقتصادی با ارائه برنامه مشخص و اعتماد‌سازی‌ نزد افکار عمومی، در درجه اول به تثبیت انتظارات افزایشی و سپس اجرای سیاست‌های مدیریتی نرخ ارز بپردازد.
در کوتاه‌مدت و با اجرای سیاست‌های ارزی بهینه امکان مدیریت انتظارات و خنثی‌کردن موتورهای افزایش‌دهنده نرخ ارز از محل انتظارات افزایشی امکان‌پذیر است؛ اما در بلندمدت صرفا با اصلاح سازوکار سیاستگذاری پولی و ارزی کشور و افزایش تولید ملی می‌توان نرخ ارز را باثبات و از جهش‌های ارزی جلوگیری کرد. نرخ ارز درنهایت به تعریف برابری ارزش قدرت خرید پول بین 2کشور می‌پردازد و مهم‌ترین چیزی که این ارزش را تعیین می‌کند ارزش تولیدات اقتصادی است؛ ازاین‌رو توجه به مسئله تولید و افزایش تولید حقیقی اقتصادی راه‌حل نهایی برون‌رفت از وضع موجود است.