هوای پاک خصوصی

پروانه بندپی-روزنامه‌نگار

 سال‌هاست که ایران با معضل بزرگ آلودگی هوا مواجه است؛ معضلی که در فصل سرما بیشتر خود را نشان می‌دهد. بسیاری از مردم از وقتی احساس کردند که برای رفع معضل بزرگ آلودگی هوا آبی از دولت‌ها گرم نمی‌شود، سعی کردند خودشان تا حد ممکن مراقب خود و خانواده‌هایشان باشند؛   به‌طوری که چند سالی است خرید دستگاه تصفیه هوا برای خانه رایج شده است؛ دستگاه‌هایی که ادعا می‌کنند در تصفیه کردن و پاکیزگی هوای خانه بسیار مؤثرند، اما متخصصان می‌گویند این دستگاه‌ها هیچ تأثیری در تمیز کردن هوای خانه ندارند و خرید آنها دور ریختن پول است.

تأثیری ندارد
دکتر مصطفی قانعی، فوق تخصص ریه در این رابطه به همشهری می‌گوید: دستگاه تصفیه هوا هیچ تأثیری در پاکسازی هوای خانه ندارد. ما وقتی بخواهیم هوای بیرون را تصفیه کنیم، فیلتر باید جایی نصب شود که با هوای بیرون ممزوج و ترکیب نشود. سرعت گردش هوا در این فیلترها هم باید بالا باشد. در ضمن ما قرار است چه چیز را تصفیه کنیم؟ ببینید، ما یک آلودگی بیرون خانه داریم که اگر پنجره‌ها بسته باشد، میزان آلودگی بیرون پایین می‌آید. یک آلودگی داخل منزل داریم و اتفاقا بیشتر آلودگی‌ها که باید به آن توجه شود، آلودگی‌های ناشی از سوختی است که ما هر روز مصرف می‌کنیم. مثل مشعل گاز (اجاق گاز)، سوخت بخاری و... که اینها داخل خانه را آلوده می‌کنند.

این یک باور غلط است
دکتر قانعی می‌گوید: خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر دستگاه تصفیه هوا بخرند، مثلا مشکل آسم‌شان حل می‌شود یا می‌توانند از کودکان خود در برابر آسیب‌ها و عوارض آلودگی هوا مراقبت کنند. باید گفت در هیچ کتابی توصیه نشده است که اگر دستگاه تصفیه هوا نصب کنید، مشکل‌تان حل می‌شود. این یک باور نادرست است.

رطوبت زیادی، آسیب‌زاست
به‌گفته این فوق تخصص ریه، اصلا مرطوب کردن هوای خانه از یک حد که بگذرد، آسیبش بیشتر است. چون رطوبت هوا باید در حد معقول و خاصی باشد. هرقدر بخار یا رطوبت بالاتر برود، میزان اکسیژنی که وارد ریه‌های ما می‌شود، کمتر خواهد شد. خیلی از آسمی‌ها در هوای شرجی دچار مشکلات جدی می‌شوند؛ بنابراین رطوبت هوا باید استاندارد باشد.

بخور چه؟
قانعی، فوق تخصص ریه درباره بخور دادن هم می‌گوید: خلقت بینی و مجرای بینی ما به‌گونه‌ای است که اگر شما هر هوایی را استنشاق کنید، خود بینی، رطوبت و دمای هوا را تنظیم می‌کند و بعد آن را به ریه‌ها می‌فرستد. یعنی شما اگر در قطب باشید، بینی، دمای هوایی که دارید در قطب تنفس می‌کنید را برایتان تنظیم می‌کند. در کویر هم که نفس بکشید، خود مجرای بینی، دما را برایتان مرطوب می‌کند. بنابراین همین حدی که خود بدن دارد کار می‌کند، کفایت می‌کند.

این یکی هم توصیه نمی‌شود
این پزشک تأکید می‌کند: از لحاظ پزشکی، بخور دادن در هوای آلوده هیچ سند علمی ندارد و در کاهش عوارض آلودگی هوا مؤثر نیست؛ مگر اینکه هوا دارای ذرات بزرگ باشد. مثل گرد و خاک. در این حالت، بخور دادن باعث می‌شود که آب، ذرات خاک را در خودش حل کند و بیرون بفرستد و نگذارد به ریه برسد. کلا ما به هیچ وجه - تأکید می‌کنم به هیچ وجه - توصیه نمی‌کنیم که کسی از دستگاه بخور برای رفع مضرات آلودگی هوا استفاده کند.



نخرند بهتر است
 دکتر قانعی می‌گوید: توصیه ما به‌عنوان متخصص ریه این است که مردم در این وضعیت اقتصادی  و به امید مقابله با آلودگی هوا دستگاه تصفیه هوا که دستگاه بسیار گرانی هم  هست، نخرند و فکر نکنند که با این دستگاه، همه مشکلات مرتبط با آلودگی هوا حل می‌شود. چنین نیست و این موضوع صحت ندارد.

فقط ذرات بزرگ جذب می شوند

به‌گفته حسن نوری، معاون آموزش و پژوهش سازمان اورژانس کشور، دستگاه‌های تصفیه هوا نمی‌توانند همه آلودگی‌ها را حذف کنند اما می‌توانند منجر به دفع یکسری از آلودگی‌های مهم شوند.  او در توضیح بیشتر بیان می‌کند: «آلاینده‌ها سایزهای مختلفی دارند، مثل CO که خیلی ریز است؛ چیزی شبیه اکسیژن. CO ماده‌ای نیست که در دستگاه‌های تصفیه هوا گیر کند اما ذرات درشت مثل هیدروکربن‌ها که در هوا هستند در این دستگاه‌ها گیر می‌کنند و هوای خانه از وجود آن‌ها پاک می‌شود.» نوری در پاسخ به این سؤال که آلایندگی‌ها در ایران به‌گونه‌ای هست که دستگاه‌ها برای حذف آنها اثربخش باشند؟ عنوان می‌کند: «این ذرات چند دسته هستند، مثل هیدروکربن‌های آروماتیک حلقوی که سرطان‌زا هستند، چون رادیکال آزاد تولید می‌کنند و باعث صدمه سلولی می‌شوند. برخی ذرات هم ترکیبات ریز دارند، مثل مونواکسید کربن. این ذرات، بیشتر محرک هستند و منجر به تحریک راه‌های هوایی می‌شوند، مثل اکسید گوگرد که می‌توانند حال یک بیمار تنفسی را به شکل حاد بدتر کنند.»  البته به تأکید او،آلاینده‌ها به شکل حاد خود را نشان نمی‌دهند و گروه‌های حاد، آلاینده‌هایی هستند که تحریک مجاری تنفسی، چشم و حلق را دارند و باعث تشدید بیماری‌های تنفسی و قلبی می‌شوند.

تصفیه هوا بدون دستگاه
در گام اول باید منابع تولید‌کننده آلاینده‌ها را حذف کرد؛ مثل شومینه یا بخاری‌های قدیمی که دود ایجاد می‌کنند.
در زمان‌هایی هم که شاخص آلودگی هوا بالاست، بسته نگه‌داشتن پنجره‌ها و عدم‌ترددهای غیرضروری در خارج از منزل ضرورت دارد.
 ‌روشن نگه‌نداشتن خودرو در پارکینگ‌های مسقف خانه‌ها توصیه می‌شود.