چناری در شیب تند

سیدسروش طباطبایی‌پور

- آقا... مستقیم، سر پل؟
- بفرما بالا.... ولی تجریش نمی‌رم‌ ها!
- ‌بله... می‌خوام برم پابوس امامزاده صالح‌(ع)
- ‌ بفرما بالا....
این گفت‌و‌گو‌ها بین راننده‌های تاکسی و مسافران  خیابان ولیعصر آن روزهای تهران قدیم برقرار بود. آخر در آن روزگار میدان تجریش کنونی معروف به سرپل بود و به میدان قدس الآن، میدان تجریش می‌گفتند؛ روستایی ييلاقي بود که با گسترش تهران جزو یکی از محله‌های پرطرفدار پایتخت شد.

تاریخ زمین تند!
برخی می‌گویند طغرل‌بیگ سلجوقی حدود هزار سال پیش از تبریز به تهران سفر کرد و وقتی برای اولین‌بار پایش به کوهپایه‌های البرز باز شد، این مکان خوش‌آب و هوا، چشم و دلش را گرفت و نخستین خانه را اینجا در تجریش کنونی به‌پا کرد و از آن روزگار تجریش رونق گرفت. اینجا در آن روزها نام دیگری داشت: «طجرشت» که معرب تیگرشت است و تیگر، به‌معنای زمین تند و شیب‌دار و آرام آرام این کلمه به تجریش تغییر کرد.

امامزاده و چنارش
تا حرف از تجریش به میان می‌آید تهرانی‌های قدیم ابتدا یاد امامزاده صالح(ع) می‌افتند؛ نیکمردی که یکی از فرزندان امام موسی کاظم(ع) بود و در همین مکان به شهادت رسید و بعد از ساخت بنای قدیمی و چهارگوش حرمش، به مکانی امن برای عاشقان اهل‌بیت(ع) بدل شد. چنار امامزاده هم برای تجریشی‌ها بسیار خاطره‌انگیز بود و جای خالی‌اش، این روزها دل قدیمی‌ها را می‌آزارد. می‌گویند این چنار آن‌قدر نسبت به اهالی بخشنده بوده که علاوه بر سایه، وقتی دلش هم خالی و پوک شد، کفاشی را به درون خودش راه داد و تا سال‌ها در دل چنار کفاش مهربان کفش‌ زائران را تعمیر می‌کرد. از بازار پررونق تجریش هم نمی‌توان به این راحتی‌ها گذشت؛ بازاری مسقف با بافتی سنتی که این روزها مراکز خرید مدرن هم را در خود جای داده. این بازار درواقع 2 محله قدیمی سرپل و میدان تجریش را به هم پیوند می‌زند و یک ورودی به امامزاده و یک ورودی به تکیه بازار هم دارد.

تجریش امروزی
در دوره قاجار به‌دلیل گرمی هوای تهران به تجریش توجهی ویژه شد و بناها و باغ‌هایی مثل باغ فردوس و کاخ‌ صاحبقرانیه‌ در اینجا بنا شد. در دوره پهلوی هم به‌خصوص در محله سعدآباد کاخ‌های باشکوهی ساخته شد که حالا گردشگران می‌توانند با قدم‌زدن در این مکان‌ها تاریخ را ورق بزنند. قنات‌های پرآبی هم در آن روزگار اهالی محل را سیراب می‌کرده که برخی از آنها هنوز زنده‌اند؛ مثل قناتی که از حیاط اما‌مزاده عبور می‌کند. البته علاوه بر آثار تاریخی، ساختمان‌ها و پاساژهای مدرن امروزی این محله از تهران را بسیار پررونق کرده. بیمارستان، درمانگاه، سینما و تفرجگاه‌های کوهپایه تجریش هم از دیگر مکان‌های این محله قدیمی است. کوهنوردان هم علاقه‌ای خاص به تجریش دارند؛ برای رفتن به برخی کوهپایه‌های البرز مرکزی و صعود به قله آنها باید از میدان قدس و تجریش بگذرند تا بتوانند از این بام باشکوه تهران را ببینند.